و در ادامه مي‏‏نويسد:
اشکال اين سبب، آن است که آيات پيش‌تر نازل شده دلالت بيشتري از اين آيه بر تحريم دارند. در نتيجه، عدم ترک شراب تا پيش از اين آيه، در اثر عدم فهم برخي از آيات سابق است. آخرين مرحله از تحريم در سير فرضي تفسير بيضاوي و کشاف آن که: «سعد بن أبي وقّاص در حال مستي شعري در هجو انصار سرود و در نتيجه، يکي از انصار او را مجروح کرد و او شکايت به نزد رسول الله صلي الله عليه و آله برد و عمر گفت: خدايا، بياني کافي در باره خمر فرو فرست و اين آيه نازل شد: (إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَن ذِكْرِ اللهِ وَعَنِ الصَّلَوةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ).^۱ پس عمر گفت: «انتهينا يا ربّ». اين بيان نيز محل تأمل است و اين که صحابه تحريم را از آيات پيشين درک نکرده باشند، بعيد مي‏‏نمايد.^۲

کارکردهاي روايات سبب نزول

مقدس اردبيلي از آن رو که فقيهي اصولي است، در نقد روايات و اخبار سبب نزول و فهم و برداشت از آنها با دستي باز وارد عمل مي‏‏شود و از آن جهت که خبر واحد را مي‏‏پذيرد، کميت بهره‌گيري از اين اخبار نزد او جايگاهي دارد که با جايگاه آن نزد اصولياني همچون شهيد ثاني - که به خبر واحد عمل نمي‏‏کنند - متفاوت است. روايات سبب نزول با حجم قابل توجهي که در آثار محقق دارند، کاربرد و کارکردهاي متنوعي را نيز نزد او به خود اختصاص داده‏اند‏:

1. تأييد برداشت‏هاي‏ فقهي

محقق اردبيلي در فرآيند استنباط، گاه به موافقت نکته‏اي ‏فقهي با سبب نزول آيه اشاره مي‏‏کند و گاه در هنگام طرح احتمالات مختلف به موافقت يک يا چند احتمال با سبب اشاره مي‏‏کند. البته پيداست که اين اشاره لزوماًً به معناي پذيرش آن احتمال يا سبب نزول از سوي او نيست، بلکه براي دريافت نظر نهايي او بايد در فرآيند فهمي که از ابتداي باب فقهي مورد نظر پي مي‏‏گيرد، با او همراه شد. اما در اين مجال به مواردي از تأييد برخي احتمالات باسبب نزول نگاهي گذرا مي‌‌افکنيم:
1-1. محقق در باره آيه ‏(وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلاَ تَعْتَدُوا إِنَّ اللّهَ لاَ يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ)،^۳ دو شأن نزول را مطرح کرده است: الف) مقصود قتال با اهل مکّه است؛ چرا که گفته‏اند ‏در باره صلح حديبيه نازل شده است. ب) تمام کفار مورد نظرند. او سپس مورد نخست را موافق با