توجه قرار مي‏‏گيرد.^۱ نيز او در زبدة البيان - که بعد از مجمع الفائدة به خامه درآمده - ابتدا به عموم لفظ اشاره کرده و بعد به بحث در دو نظر ياد شده مي‏‏پردازد.^۲ به اين ترتيب، مفهومي فراتر از «المنع بالمرض» براي احصار قايل است و آن را به معناي مطلق منع دانسته است.
4-4. تمسک به رهيافت مفهوم مخالف برآمده از سبب نزول آيه‌اي ديگر در تعيين حجيت يا عدم حجيت مفهوم ديگر: (إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلاَ عَادٍ فَلاَ إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ).^۳ بيضاوي در باره معناي قصر در آيه، اين احتمال را مطرح کرده است:
اگر گفته شود که إنّما مفيد قصر حکم بر موارد مذکور در آيه است و چه بسيار حرام‏هايي ‏هست که در اين آيه ياد نشده است، مي‏‏گويم: مراد قصر حرمت است بر آنچه ذکر شده و آنها حلال مي‏‏پنداشتند و نه به صورت مطلق.
مقدس اردبيلي در ارزيابي اين سخن مي‏‏نويسد:
وقوع اين امر روشن نيست. پس بايد گفت حصر در اين آيه، نسبت به آنچه آنها بر خود تحريم کرده بودند، اضافي است. و ذکر آن در سبب نزول کريمه‏ (يَا أَيُّهَا النَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلاَلاً طَيِّباً وَلاَ تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ)^۴ گذشت.^۵ يعني آنچه شما حرام شمرده‏‏ايد، حرام نيست، بلکه اين‌ها [که ما مي‌گوييم] حرام است.^۶
به اين ترتيب، با ترديد افکندن در اصالت يک سبب نزول، توجه خود را به سبب نزول ديگري که صحيح مي‌داند، معطوف داشته و با بهره‌گيري از مفهوم مخالف برآمده از سبب نزول يک آيه، به تفسير و تبيين آيه‌اي ديگر مي‏‏پردازد.

5. مصداق يابي موضوع حکم

مقدس اردبيلي ذيل آيه‏(يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا شَهَادَةُ بَيْنِكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ حِينَ الْوَصِيَّةِ اثْنَانِ ذَوَا عَدْلٍ مِنكُمْ أَوْ آخَرَانِ مِنْ غَيْرِكُمْ إِنْ أَنْتُمْ ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَأَصَابَتْكُمْ مُصِيبَةُ الْمَوْتِ تَحْبِسُونَهُمَا مِن بَعْدِ الصَّلَوةِ فَيُقْسِمَانِ باللّهِ إِنِ ارْتَبْتُمْ لاَ نَشْتَرِي بِهِ ثَمَناً وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَى‏ وَلاَ نَكْتُمُ شَهَادَةَ اللّهِ إِنَّا إِذاً لَمِنَ الآثِمِينَ)،^۷ در تعيين