منظور از (أَوْ آخَرَانِ مِنْ غَيْرِكُم) مي‏‏گويد:
شايد مراد اين است: دو نفر ديگر که آنها نيز چنين‌اند؛ يعني دو عادل از غير شما. نيز احتمال دارد که به غير عادل غير مسلمان اکتفا شود. اما اين بعيد است؛ چرا که مسلمان غير عادل براي شهادت کافي نيست. پس غير مسلمان به طريق اولي چنين است. و چنان که در سبب نزول آمده، آخر آن مخصوص اهل ذمه است؛ به خاطر اجماع در مقبول نبودن شهادت حربي در باره مسلمان، و بلکه مطلق کافر مگر در مسأله وصيت و عدم حضور مسلمان که نزد اصحاب ما شهادت کافر در آن پذيرفته مي‏‏شود.^۱
وي همچنين ذيل کريمه ‏(الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُم بِاللَّيلِ وَالنَّهَارِ سِرّاً وَعَلاَنِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ)^۲ مي‏‏گويد
ظاهراً مقصود از«أَمْوَالَهُم» تمام اموال است؛ چنان که سبب نزول نيز بر آن دلالت دارد.^۳

6. برداشت‏ها ‏و دريافت‏هاي‏ اصولي

دريافت‏هاي‏ محقق اردبيلي از اسباب نزول آيات تنها به برداشت‏هاي‏ فقهي محدود نمي‏‏شود، بلکه مي‏‏توان نمونه‏هايي ‏از دريافت‏هاي‏ اصولي را در آنها ملاحظه کرد:
1-6. او شأن نزول آيه (...إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ)^۴ را - که بيان‌گر جواز تطهير با آب است - شاهد بر آن مي‏‏گيرد که مصادف شدن عمل با حقيقت و واقع صحيح است، گر چه آن عمل از روي علم انجام نشده باشد.^۵ البته اين سخن وي نشان دهنده جواز عمل به وهم نيست، بلکه او در اين جايگاه عمل به ظن را جايز شمرده است.
2-6. در باره آيه ‏(وَلِلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَأَيْنََما تُوَلُّوْا فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ إِنَّ اللّهَ وَاسِعٌ عَلِيمٌ)^۶ سبب نزولي از جابر روايت شده است که:
نبي اکرم صلي الله عليه و آله سريه‏اي ‏روانه کرد که من در ميان آنها بودم. به تاريکي برخورد کرده و قبله را درنيافتيم. گروهي از ما گفتند ما قبله را يافتيم و به سويي نماز خوانده، علامتي بر آن گذاشتند. و بعضي ديگر، به سمتي ديگر نماز کرده، بر آن نشاني قرار دادند. اما به هنگام طلوع خورشيد، آن خطوط را مغاير با قبله يافتند. هنگامي که بازگشتيم، از رسول الله صلي الله عليه و آله