كنت كنزاً مخفيّاً فاحببت ان اعرف، فخلقت الخلق لكي اعرف. ۱
از ميان موارد ذکر شده، مورد هفتم مشهورترين چهره نقل حديث است که بيش از ساير نقلها، بويژه در متون معاصر، شهرت يافته است. در برخي از منابع به جاي واژگان «لکي اعرف»، «لاعرف» آمده است.۲ و در برخي نقلها تقطيع شده و بدون «لکي اعرف» وارد شده است.۳ ديگر اين که عدم وجود واژه «مخفيّاً» در نقل ابن ابي الحديد و نيز ابن عربي - که عارفي عرب زبان بود - احتمال دارد به نکتهاي برگردد که در بحث مفهوم شناسي بدان خواهيم پرداخت.
اين اختلاف نقلها گر چه به نوعي موجب اضطراب در متن حديث ميشود، اما از آنجا که چندان خدشهاي به حوزه معنايي وارد نميسازد، نميتواند مشکل ساز باشد. ازاين رو، در اين نوشتار ميتوان به همان نقل مشهور نظر افکند. اينک حديث را در منابع شيعي و اهل سنت جستجو مينماييم:
کاوشي در منابع و مصادر حديث
در اينجا مناسب است متون حديثي و منابع روايي را دستهبندي کرده و حديث کنز مخفي را در هر يک جداگانه جستجو ميکنيم:
جوامع حديثي متقدم
در لابه لاي آثار گرانسنگ، حديث شيعه و اهل سنت در جوامع متقدمانِ دو طايفه گردآوري شده است. جستجو در اين منابع مشخص ميکند که از حديث مزبور اثري يافت نميشود. در اين ميان، کتب اربعه حديثي شيعه، يعني کتاب الکافي شيخ کليني، كتاب من لا يحضره الفقيه شيخ صدوق، التهذيب و الاستبصار شيخ طوسي و همچنين صحاح سته اهل سنت از اعتبار و شهرت فراواني برخوردارند. اين منابع به اضافه ديگر منابع متقدمين، همچون مسند احمد بن حنبل، الموطأ ابن مالک، معجم طبراني (کبير و صغير)، نهج البلاغه، الاماليهاي سيد مرتضي و شيخ مفيد و طوسي و دهها منبع حديثي ديگر مورد جستجو و تحقيق قرار گرفت، اما حديث کنز مخفي يا مضموني قريب به متن آن به هيچ عنوان در اين جوامع به دست نيامد.۴
جوامع حديثي متأخر
از مهمترين جوامع متأخر شيعه: کتابهاي الوافي فيض کاشاني، وسائل الشيعة شيخ حر عاملي
1.مفاتيح الغيب، ص۲۹۳؛ آداب الصلوة، ص۱۵۱.
2.. تفسير غرائب القرآن و رغائب الفرقان، ج۲، ص۱۷۵.
3.. کشف الاسرار و عدة الابرار، ج۶، ص۴۷۷؛ جامع الأسرار و منبع الأنوار، ص۱۰۲، ۱۴۴و ۱۶۴.
4.. بدين منظور نرم افزارهايي همچون جامع الاحاديث نور، معجم فقهي و کتابخانه اهل بيت عليهم السلام در جستجوي واژگان حديث مورد استفاده قرار گرفت.