واکاوی حدیثِ «فرامکانی خداوند» از امام‌رضاعلیه السلام در مناظره با ابوقره محدّث؛ با نیم‌نگاهی به آموزه‌های عهدین و اهل‌سنت

نشریه : آموزه های حدیثی

نویسنده : پديدآورنده : سید علی سجادی زاده
پديدآورنده : سید علی دلبری
پديدآورنده : محمد میرزائی
پديدآورنده : علی اکبر حبیبی مهر

چکیده :

یکی از صفات جلال الهی، فرامکانی خداوند است که ادله عقلی و احادیث گوناگون بر آن دلالت دارد. لیک تکیه‌گاهِ گزینشِ این حدیث، ادله چندی است. اول اینکه امام‌رضا(ع) در آن، بین فرامکانی خداوند و عدمِ خُلوّ مکانی از او، همنوایی ایجاد نموده است. و دوم آن‌که این حدیث که در مقام مناظره بوده گویا به طور طبیعی آیینه دیگر سخنان حضرت در این باب قرار گرفته است. و سوم عدم توجه به معرفت این بخش از مناظره امام(ع) که در سنجش با آموزه‌های عهدین و اهل سنت، از مرتبه والایی برخوردار است. برآمد نوشتار پیش‌رو، به سبک توصیفی – تحلیلی، در بررسی سندی و دلالی، به این نتیجه رسید، که در مرحلۀ اول، سند حدیث بر پایه وثوق مخبری و براساس یگانه منبعش کتاب احتجاج طبرسی، مرسل است؛ لیک با در نظر گرفتن سند کتاب الکافی که براساس قرائنی همۀ این تک مناظره را دربرمی‌گیرد؛ روایت صحیح ارزیابی می‌شود. البته بر مبنای وثوق خبری، ده قرینه بر اعتبار حدیث دلالت دارد. ثانیا روایات امام­رضا(ع) در مسئلۀ مورد بحث، مصدّق و مؤیّد یکدیگرند و روایت مذکور، عصارۀ بسیاری از آن­هاست. ثالثا در سنجش این معرفت فرامکانی خداوند، با آموزه‌های عهدین و اهل ­سنت مشخص ­شد که در آموزه­ های آن­ها، گزاره­ های زیادی بر مکان‌مندی خدا وجود دارد ولی در معارف اهل­بیت به ویژه امام­رضا(ع) خداوند موجودی فرامکان لیک حاضر در همه مکان­هاست.