بیعت امام علی (ع) با خلیفه اول در ترازوی نقد (مطالعه موردی خطبه 37 نهج البلاغه)

نشریه : مطالعات فهم حدیث

نویسنده : پديدآورنده : محمود کریمی بنادکوکی
پديدآورنده : اعظم حسین پور اصل

چکیده :

در طول تاریخ، بسیاری از منابع با ذکر عهد و پیمان پیامبر (ص) با امام علی (ع) و ارتباط آن با بیعت خلیفه اول به عنوان یکی از وقایع پس از رحلت، با پیگیری اهدافی متفاوت، درصدد تبیین عملکرد حضرت برآمدند. خطبه37 نهج‌البلاغه، شامل بیاناتی از حضرت است که بنا به دیدگاه برخی، از مستندات توجیه بیعت علی (ع) با خلیفه اول محسوب می‌شود و برخی دیگر با ستایش حضرت به پایبندی پیمان پیامبر (ص)، زمینه شرط بیعت مردم با خلیفه را در شکل‌گیری حکومت فراهم می‌کنند. مقاله حاضر درصدد است، با اتخاذ روش توصیفی- تحلیلی، پس از بررسی اعتبار خطبه از جهت صدوری، سیاق و فضای صدور خطبه را نیز تحلیل کرده، دلالت‌های این کلام را روشن سازد و در ادامه، مستندات حدیثی و تاریخی این دیدگاه را نیز مطالعه قرار دهد. شارحان، به اعتبارسنجی خطبه در هیچ دوره‌ای نپرداخته‌اند و منابع موجود، فاقد این کلام هستند. از نظر سیاقی، خطبه بر خلاف دیدگاه برخی، اشاره به عهد و پیمان و بیعت مردم پس از جریان قتل عثمان با حضرت دارد و استناد به پیمان مذکور، در سخنان و عملکرد حضرت، به منظور اثبات رضایت ایشان از خلافت خلیفه اول، جایگاه بسیار ضعیفی را به خود اختصاص می‌دهد.