معناشناسی «بیضه» در روایت «لعن الله السارق یسرق البیضة فتقطع یده...»

نشریه : علوم حدیث

نویسنده : پديدآورنده : حسین خاکپور
پديدآورنده : محمدادریس بلوجی
پديدآورنده : هادی زینی ملک آباد

چکیده :

شناخت معنای واژگان عربی و دقت در نوع کاربرد و بافت‌های گونا‌گون، یکی از رسالت‌های دانش فقه الحدیث است که خواننده را به معنای مورد نظر و مقصود حدیث رهنمون می‌سازد. بر این اساس، نوشتار پیش‌رو با روش توصیفی تحلیلی به واکاوی و تحلیل معنای واژه «بیضه» در احادیث پیامبر خدا(ص) پرداخته است تا به معنای این واژه در حدیث «لعن الله السارق یسرق البیضة...» دست یابد. تحقیق نشان می‌دهد که در کلام پیامبر خدا(ص) «بیضه» هم در معنای حقیقی - یعنی تخم مرغ - و هم در برخی معانی مجازی - که کلاه آهنی، مجتمع، خصیه، ورم بدن و زن سفید، سرور، دوشیزه و ...هستند _ به کار رفته است. همچنین ترکیب و بافت‌های این واژه در احادیث بیشتر به صورت اضافت، ممیَّز، مشبه به و با قرینه هایی کاربرد دارد؛ اما در روایت مورد بحث کاربردی غیر از این چهار صورت به نظر می‌آید که تأویلات و دیدگاه‌های متفاوتی از علما پدیدآورده است؛ برخی با در نظر گرفتن معنای حقیقی - بدون تأویل - آن را حمل بر معنای حقیقی نموده‌اند، و عده‌ای با برگزیدن معنای مجازی به تأویل آن پرداخته‌اند. از میان نظرات مختلف، تأویل «ذم و تقبیح سرقت و سوء فرجام» درست‌تر به نظر می‌رسد. برخی دیگر از علما از میان معانی مجازی کلاه‌آهنی را مراد گرفته‌اند که با دیگر روایات، استعمال عرب و قراین سازگار نیست.