سخنى در باره حركت كاروان امام حسين عليه السلام از مكّه تا كربلا

بر پايه صحيح‏ترينِ گزارش‏ها ، كاروان امام حسين عليه السلام پس از چهار ماه و پنج روز اقامت در مكّه ، روز سه‏شنبه هشتم ذى حجّه سال شصت هجرى ، مكّه را به سوى كوفه ترك كرد ؛ امّا هنگامى كه به نزديكى كوفه رسيد ، به دليل ممانعت سپاهيان ابن زياد ، مجبور به فرود آمدن در كربلا گرديد .
گفتنى است كه امام عليه السلام در آغاز حركت ، به جاى آن كه از مكّه به سوى شمال شرق و منزل صفاح (نخستين منزل مسير مكّه به كوفه) برود ، به سمت تنعيم در شمال غرب و در مسير مدينه ، حركت كرد و بدين سان ، حدود نُه كيلومتر ، راه خود را دور نمود . احتمالاً اين اقدام ، ترفندى بر ضدّ تعقيب مأموران حكومت بود كه قصد ممانعت از حركت امام عليه السلام به سوى كوفه داشتند .
منازلى كه اين كاروان ، پس از مكّه طى كرده ،^۱ به ترتيب ، عبارت اند از : 1 . تنعيم ، 2 . صفاح ، 3 . بستان ابن عامر ، 4 . ذات عِرق ، 5 . غمره ، 6 . مسلح ، 7 . افيعيّه ، 8 . معدن بنى سليم ، 9 . عمق ، 10 . سليليّه ، 11 . ربذه ، 12 . مغيثة الماوان ، 13 . نقره ، 14 . حاجر ، 15 . سميراء ، 16 . توز ، 17 . فيد ، 18 . اجفر ، 19 . خزيميّه ، 20 . زرود ، 21 . ثعلبيّه ، 22 . بطان ، 23 . شقوق ، 24 . زباله ، 25 . قاع ، 26 . عقبه ، 27 . واقصه ، 28 . شراف ، 29 . ذو حسم ، 30 . بيضه ، 31 . عذيب الهِجانات ، 32 . رهيمه ، 33 . قصر بنى مقاتل ، 34 . طف ، و 35 . كربلا .
بر اساس محاسباتِ انجام شده ، كاروان امام عليه السلام ، اين منازل را با مسافتى حدود 1447 كيلومتر، در مدّت تقريباً 25 روز طى كرد و روز دوم محرّم سال 61 هجرى ، وارد كربلا شد .

الحُسَينُ بنُ عَلِىٍّ عليه السلام فى ذِى الحِجَّةِ ثُمَّ راحَ يَومَ التَّروِيَةِ إلَى العِراقِ ، وَ النّاسُ يَروحونَ إلى‏ مِنى‏ ، و لا بَأسَ بِالعُمرَةِ فى ذى الحِجَّةِ لِمَن لا يُريدُ الحَجَّ ¹ .
[اعمال عمره‏گزارِ] متمتّع ، به حج ، متّصل مى‏شود ؛ امّا عمره‏گزار مفرده ، وقتى فارغ شد ، هر جا كه بخواهد ، مى‏رود . حسين بن على عليه السلام در ذى حجّه ، عمره مفرده گزارد و در روز تَرويَه ، عازم عراق شد ، در حالى كه مردم ، عازم مِنا بودند ، و اشكالى ندارد كه كسى كه قصد حج ندارد ، در ماه ذى‏حجّه ، عمره مفرده به جا آورد .

ثانياً ، از نظر فقهى ، تبديل احرام حج به عمره ، صحيح نيست و كسى كه مُحرم به احرام حج است ، اگر نتواند حجّش را به انجام برساند ، تنها با قربانى كردن ، از احرام بيرون مى‏آيد^۲ و حجّ او تبديل به عمره نمى‏گردد . فقيه بزرگوار آية اللَّه سيّد محسن حكيم ، در اين باره مى‏گويد :
اين كه در برخى از كتاب‏هاى مقتل آمده است كه امام حسين عليه السلام عمره‏اش را به عمره مفرده تبديل كرد - كه نشان مى‏دهد ايشان ، عمره تمتّع به جا آورده بوده و از آن ، به عمره مفرده عدول كرده است - ، در برابر احاديث وارد شده از اهل بيت عليهم السلام ، قابل اعتماد نيست^۳ .
بديهى است كه اگر دليل قابل اعتمادى وجود داشت كه امام حسين عليه السلام احرام حجّ خود را به عمره تبديل كرده است ، فقها بر خلاف آن، فتوا نمى‏دادند ؛ امّا همان طور كه اشاره شد، نه تنها دليلى بر اين نكته وجود ندارد ، بلكه دلايلى بر خلاف آن نيز در دست است .^۴