اندک‌اند؛ و همين است سرّ مهجورت عدالت در طول هزاره‌هاى تاريخ بشر؛ و همين است سرّ غربت و بى‌ياورىِ امام موعود عدالت در درازناىِ سده‌هاى غيبت حضرتش.
حرکت از ظلم به عدالت، مقدّمه‌اى بس مهمّ دارد: «احساس ظلم و اقرار درونى به آن». سفر شکوهمند توبه، از همين نقطه آغاز مى‌شود. سير و سفر جاودانه‌اى که «حرّ يزيد» را به «حرّ شهيد» بدل ساخت، از همين‌جا شروع شد؛ و هر کس آزادگى را مى‌طلبد، بايد ابتدا خود را از قيد نفس آزاد سازد. يعنى با نگاهى ژرف که پرده‌ى دنياطلبى و شهوت‌خواهى بر آن نيفتاده باشد سراب را از آب بازشناسد، آن‌گاه با گام‌هاى استوار، راهى دشوار، امّا خوش‌فرجام را طى کند. تنها کسى مى‌تواند عدالت را در سطح جامعه تحقّق بخشد که بيش از آن و پيش از آن، عدالت را در درون خود نهادينه کرده باشد.
اين است راه رسيدن به عدالت موعود، و اين است آيين برپايىِ جامعه‌ى مهدى‌پسند.
* * *
امام رضا عليه السلام دعايى بلندمرتبه به يونس‌بن عبدالرّحمان از خواصّ اصحاب خود آموخت و امر فرمود که در زمان غيبت امام عصر ارواحنا فداه خوانده شود. در اين دعا، ضمن اهداف ظهور حضرتش مى‌خوانيم:
تُوضِحَ به مَعاقِدَ الحَقِّ وَ مَجهولَ العَدلِ.^۱
گشودن گره‌هاى حقيقت و تبيين عدالت ناشناخته، دوگام مهم است که در زمان ظهور برداشته مى‌شود. آمادگى براى اين دو برنامه‌ى اساسى، از معبر نگاه ژرف و گام استوار مى‌گذرد. براى اين‌که بتوان در آن زمان شکوهمند، اين هديه‌ى بيش‌بهاى الاهى را به جان پذيرا باشيم، بايد از هم‌اکنون به تربيت درونِ خود و برونِ جامعه بپردازيم، تربيتى که به قبول آگاهانه‌ى آن عدالت موعود از روى اختيار بينجامد.
شناخت امکانات، چالش‌ها، آسيب‌ها، دستاوردها، ابزارها، نتايج و هدف‌هاى اين راهِ مقدّس، در زمره‌ى برنامه‌هاى فصلنامه‌ى سفينه است. در اين مسير، علاوه بر

کدامين زمان و کدامين زمين و کدامين زمينه را مى‌توان سراغ گرفت که در آن، نشانى از «ظلم به نفس» نباشد؟
* * *
هر جا اثرى از عدالت بيرونى مانند عدالت اجتماعى و فرهنگى ديده شود، اگر ريشه در عدالت درونى نداشته باشد، يا خدعه‌اى است براى ظلمى افزون‌تر يا گلى است زيبا که عمرى چندروزه دارد؛ از آن‌رو که ريشه در خاک ندارد.
به عبارت ديگر، هر تغييرى در برون آفاق، ريشه در تغيير درونِ انفس دارد. تغيير در درون، يعنى: تغييرِ نوع بهره‌ورى از نعمت اختيار. «ظلم به نفس» نيز که ريشه‌ى همه‌ى ستم‌هاى ديگر است از سوء اختيار انسان نشأت مى‌گيرد، زمانى که انسان به اختيار خود، «شر» را بر مى‌گزيند و بر «خير» ترجيح مى‌دهد.
قرآنِ بزرگ، آن‌جا که از اهداف بعثت پيامبران سخن مى‌گويد، از انسان ياد مى‌کند و انتخاب عدالت توسّط او در کمال آگاهى و آزادى و اختيار، نه به جبر پيامبران. با هم بخوانيم:
لَقد أرسلنا رسلنا بالبيّنات و أنزلنا معهم الکتاب و الميزان ليقوم النّاس بالقسط.^۱
در اين تعبير، بايد ژرف نگريست. مردم به اختيار خود، «قسط» را برمى‌گزينند و آن را بر پاى مى‌دارند، نه اين که کسى (پيامبر خدا يا ديگرى) آن‌ها را بدان وادارد. عدالت تنها در اين صورت، پايدار مى‌ماند؛ هم‌چون درختى استوار که ريشه‌اى محکم در زمين دارد و شاخه‌هاى گسترده و پربار و بر در هوا. درختِ بدون ريشه در برابر کدامين باد سبک، توان استقامت دارد، چه رسد به توفان‌هاى سهمگين؟
بر پاى‌دارى عدالت توسّط مردم، يعنى حرکت از ظلم به سوى عدالت، يعنى گريز از وضع موجود به سوى عدالت موعود. اين کار زمانى انجام مى‌پذيرد که آدمى، اگر به اختيار خود، بدى را برگزيده، به اختيارى ديگر روى آورد و نيکى را برگزيند. اين کار، البتّه به آسانى روى نمى‌دهد. دل کندن از برخى جاذبه‌هاى گذرا، ثابت قدمانى مى‌طلبد که از راه نلغزند و ژرف‌بينانى که فريب سراب‌ها را نخورند. اينان، صد البتّه