پيروان و دوستداران خود آموخت كه در دعاى خود بخوانند: «اللّهمَّ ارزقنا توفيق الطّاعة و بعد المعصية...»^۱ بدين‏ترتيب، نه تنها بايد اين دعا را بر زبان برانند، بلكه از ژرفاى جان بخوانند و عمل به درون مايه‏ى آن را آيين‏نامه‏ى زندگى بدانند: در زمينه‏ى وظيفه‏ى چشم و گوش و دست و زبان و ديگر اعضاى بدن، وظايف گروه‏هاى مختلف اجتماعى از معلّم و متعلّم و اميران و مردم و ديگران. اين است برنامه‏ى جامعه‏ى آرمانى مهدوى و اين است چشم‏انداز آن فضاى آرمانى آسمانى.
* * *
ناگفته پيداست كه فاصله‏ى ميان جامعه‏ى موجود تا جامعه‏ى موعود، آن‏چنان زياد است كه در نگاه اوّل، انسان را نوميد مى‏كند. امّا اميد، تنها به رحمت الاهى است، همان رحمتى كه «اگر مى‏خواست انسان‏ها را به دليل گناهانشان مؤاخذه كند، عذاب را به شتاب بر آنان مى‏فرستاد. ^۲ و هيچ جنبنده‏اى را روى زمين، زنده نمى‏گذاشت.» ^۳
در آستانه‏ى بارش باران رحمتى هستيم كه: إذا وعد وفا و إذا توعّد عفا ^۴ : به وعده‏ها وفا مى‏كند و تهديدها را مى‏بخشايد. وعده‏ى او، افزونىِ نعمت در برابر شكر است و تهديد او، عذاب شديد در برابر كفران نعمت ^۵ . وعده‏ى او، در صحنه‏ى فردى هدايتِ افرادى است كه حرمت خداى را پاس دارند و ولىّ او را بزرگ شمارند ^۶ و در صحنه‏ى جمعى، تكامل عقل‏ها با ظهور آسمانىِ آن امام همام، زمانى كه پاى در ركاب مى‏نهد و دست بر سر آدميان مى‏كشد. ^۷
اين وعده‏ى تخلّف‏ناپذير الاهى است كه به آدميان داده است و به بيان امام جواد عليه ‏السلام : ظهور قائم، در زمره‏ى وعده‏هاى الاهى است كه خداوند، خلف را در وعده‏ى خود، روا نمى‏دارد. ^۸

اين مقصد نورانى، بايد نقطه‏ى هدف برنامه‏هاى تربيتى ماـ اعم از برنامه‏هاى كودكان، نوجوانان، دانشگاه‏ها، حوزه‏هاى علميّه و پژوهش‏هاى دينى‏ـ باشد. آيا اكنون چنين نقطه‏اى نورانى را تا چه حدّ مى‏توان به عنوان هدف نهايى اين‏گونه برنامه‏ها ديد؟ پاسخ به اين پرسش، نياز به بررسى جدّى دارد.
براى دست‏يابى به اين هدف، به نظر مى‏رسد كه برنامه‏ريزان، خود بايد ابتدا به اين احساس نياز رسيده باشند. خود بايد هم‏چون كوير تشنه‏اى كه در انتظار باران است و بيمارى كه دستان شفابخش طبيب مهربان را انتظار مى‏كشد، هر لحظه نوشداروى توكّل بر خداى رحمان و توسّل به اولياى منصوب و منصوص الاهى را بر دردهاى درون نهند. به تعبيرِ بيش‏بهاى امام اميرالمؤمنين عليه ‏السلام : «خود را پيش از ديگران تعليم دهند و پيش از آن‏كه به گفتار ادب آموزند، به كردار تأديب كنند.» ^۱ اگر چنين مقدّمه‏اى حاصل آمد، آن‏گاه مى‏توان گام بعدى را گفت: رساندن ديگران به اين احساس نياز و ضرورت و اضطرار. تأكيد مى‏شود كه بدون آن مقدّمه، رسيدن به چنين نتيجه‏اى مقدور نيست.





ذات نايافته از هستى‏بخشكى تواند كه شود هستى‏بخش

خشك ابرى كه بود ز آب تهىكى بود بر صفت آب دهى؟
به تعبير زيباى فقيه بزرگ شيعى جناب صاحب جواهر:
بالاترين مصداق امر به معروف و نهى از منكر، امر خود به معروف و نهى خويش از منكر است؛ خصوصا براى اولياى امور و دست‏اندركاران تعليم و تربيت دينى. ^۲
آتشِ مقدّس هجرانِ آن جان جهان را، تنها كسى بر جان‏ها مى‏تواند افكند كه خود، اين شعله‏ى آسمانى را بر جان خود افكنده باشد.
نكته‏ى ديگر در اين مورد، مراقبت در رفتارهاى فردى و اجتماعى و دورى از گناهانى است كه مانع از دست‏يابى به آن نور الاهى مى‏شود. لذا امام عصر عليه ‏السلام به