ظلم، به تعبير امام سجّاد عليه ‏السلام به «محو كتاب خدا» مى‏انجامد؛ چنان كه حضرتش در آخرين فقرات دعاى آسمانى خود در روز گرامى عرفه، به درگاه الاهى عرضه مى‏دارد: «ولاتجعلني للظالمين ظهيرا و لا لهم على محو كتابك يدا و نصيرا.» (صحيفه سجّاديّه، دعاى 47) 8. انسانها را روزى در پيش است كه در ظلّ هماى موعود عدالت، گريزِ ديو ظلم را شاهد باشند و در پرتو نور عدل، ظلمتِ همه گونه ظلم و ستم محو گردد؛ به ويژه بزرگ‏ترين ظلم كه ظلم به بزرگ‏ترين بندگان خداست؛ يعنى پيامبر و خاندانش عليهم ‏السلام .
نيز در آن روز، امام موعود ـ عجّل اللّه‏ تعالى فرجه ـ خيمه‏هايى بر پاى مى‏دارد و به تعليم قرآن مى‏پردازد (ارشاد، ج 2، ص 386).
آن امام همام «هواى مردم» را به «هدايت الاهى» بر مى‏گرداند؛ همان‏گونه كه پيش از آن، هدايت را به هواى نفس، برگردانده بودند. (نهج البلاغه، خطبه 138) بدين سان، حضرتش كار رسول خاتم را در تعليم كتاب خدا (جمعه (62) / 2) و تبيين آن (نحل (16) / 44) پى مى‏گيرد ^۱ و برگى ديگر در حيات انسان مى‏گشايد كه ديده بشر مانند آن نديده و گوش او مانند آن را نشنيده است.
و ما ديده به آن بامداد روشن دوخته‏ايم. أليس الصبح بقريب؟ ^۲

اِضلال ـ به همان معنى كه ياد شد ـ عكس العمل سوء اختيار انسانى است كه به تعبير آيه، «فسق» را برگزيند. باز هم به آيات ديگر بنگريم:
فلمّا زاغوا أزاغ اللّه‏ قلوبهم. (صفّ (61) / 5)
در حالى كه اگر انسان به اختيار خود، هدايت را برگزيند و به جان بپذيرد، خداوند بر هدايت او مى‏افزايد: و الذين اهتدوا زادهم هدى. (محمّد (47) / 17)
7. از مهم‏ترين عوامل فسق، ظلم به ديگران است:
«ابتدائا كار او (= خداوند سبحانه) هدايت است...ولى وقتى آن هدايت رسيد و به آن هدايت ظلم شد، آن وقت است كه سزاى اين ظالم، اضلال است... هر ظلمى جزاى متناسب با آن ظلم را دارد؛ چون نظام، نظام حكمت است... و نضع الموازين القسط....والسماء رفعها و وضع الميزان... خاصيّت ظلم، اين است: شهيدى كه در راه پيامبر كشته شود، اوّل قطره خونش كه مى‏ريزد، تمام گناهان شُسته مى‏شود، اِلّا يك گناه، و آن حقّ الناس است... .»
وقتى ظلم به يك درهم مال مردم، آن چنان بزرگ باشد كه حتّى خون شهيد ـ با تمام عظمتى كه دارد ـ آن را نمى‏شويد، حساب ظلم به بزرگ‏ترين و برترين مبيّن قرآن چگونه است؟ و آن گاه كه اين ظلم بزرگ، به نامِ تفسير قرآن صورت گيرد ـ يعنى توجيه اين ظلم به مدد ظاهر برخى الفاظ قرآن ـ اين ستم، مضاعف مى‏شود. و اين ظلم و ستمِ مضاعف، همان است كه در طول سده‏هاى دراز، نه تنها بر خاندان پيامبر، بلكه بر تمام امّت ـ و در گستره بيشتر، بر تمام انسانها ـ روا داشته‏اند. اين