رویکرد اخفش به قرائت در کتاب معانی القرآن با تأکید بر روایت حفص از عاصم

نشریه : مطالعات قرآن و حدیث

نویسنده : پديدآورنده : حامد شریفی نسب
پديدآورنده : علی اکبر بابایی

چکیده :

نقش دانش قرائت و تاثیر مستقیم آن در تفسیر آیات قرآن کریم انکارناپذیر است و از این رو مسالۀ قرائات همواره مورد توجه قرآن‌پژوهان قرار داشته است. یکی از ابعاد مهم در مسالۀ قرائت، بررسی رویکرد علماء سده‌های نخست هجری به قرائت، به ویژه رویکرد آنان نسبت به قرائت رایج امروزی (روایت حفص از قرائت عاصم) می‌باشد که می‌تواند بیانگر رویکرد تاریخی به این قرائت تلقی گردد. اگر چه اخفش از بزرگان ادبیات عرب است و روند کلی حاکم بر کتاب معانی القرآن وی، اهتمام به مباحث ادبی است اما وی در راستای مباحث ادبی، به صورت گسترده به مسالۀ قرائت نیز توجه داشته است که با تحقیق در آن می‌توان به مبانی او در مسالۀ قرائت و معیارهای وی در پذیرش یا گزینش قرائت دست یافت. بررسی عملکرد اخفش در مواجهه با روایت حفص از عاصم نیز نشان می‌دهد که اولاً وی در ترجیح و گزینش قرائت، بارها قرائتی مغایر با روایت حفص را برگزیده است و ثانیاً برداشت برخی نویسندگان از تعابیری چون «قرائة العامة» در کتاب اخفش که آن را به عنوان قرائتی رایج و مستقل بین مردم تفسیر کرده‌اند، برداشتی نادرست و بر خلاف گزارش‌های صریح تاریخی است افزون بر آنکه اینگونه تعابیر گاه بر خلاف قرائت امروزی (روایت حفص از عاصم) به کار رفته‌اند.