اعتبارسنجی و بررسی گفتمانی روایت «إذا التقی المسلمان بسیفیهما فالقاتل و المقتول فی النار»
سال
1399 / شماره پیاپی
27 /
صفحه
27-51
چکیده :
درمصادرروایی اهلسنت از «احنف بن قیس» چنین گزارش شده است که در امر نبرد برای کمک کردن به امام علی(علیهالسلام) روانه شد؛ در میانه راه، «ابوبکره» وی را از این کار منصرف نموده و دلیل خود را مبتنی بر روایت نبوی «إِذَا الْتَقَى الْمُسْلِمَانِ بِسَیْفَیْهِمَا فَالْقَاتِلُ وَ الْمَقْتُولُ فِى النَّارِ» دانست. بازنشر حدیث نبوی در ماجرای یادشده به جنگهای امام علی(علیهالسلام) و سیره تابناک و عصمت ایشان خدشه وارد کرده است، لذا بررسی واعتبارسنجی این روایت امری ضروری به نظر مىرسد. بررسیها نشان میدهد حدیث نبوی «مقاتله میان دو مسلمان» در مصادر اهل سنت به صورت دقیق ضبط نشده، چه اینکه حذف قید «عَلَى غَیْرِ سُنَّةٍ» سبب تعارض با آیه «وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ اقْتَتَلُوا..» و نیز تعارض با روایات تأیید نبوی بر جنگهای امام علی(علیهالسلام) و روایات «فِئَةُ الباغِیَةُ» شده است. همچنین تطبیق غیرعالمانه آن بر امیرمؤمنان از ناحیه افرادی چون ابوبکرة که تحت تأثیر فضای گفتمانی موسوم به فتنة همزمان با قتل خلیفه سوم و دوران امامت ایشان قرار گرفتند، دیده میشود که از این طریق میتوانستند حدیث نبوی مذکور را بهانه عدم بیعت و عدم یاری امیرمؤمنان در جنگهای ایشان وانمود کنند. هم چنانکه این نقل تحریف یافته از حدیث نبوی و بازنشر آن در دوران امامت امام علی(علیهالسلام) در فضای گفتمانی بنیامیه در کنار روایات برساخته مشابه، میتوانست سیره آن امام همام را مخدوش جلوه دهد؛ بازنشر آن در سدههای سوم هجری به بعد به ویژه در مصادر اهل سنت جای سؤال دارد.
کلیدواژههای مقاله :روایات نبرد میان دو مسلمان، فئه باغیة، تحلیل گفتمان، نقد سندی و محتوایی، جعل حدیث