1.ـ از ظاهر عبارات مرحوم اصفهانى (ره) اين چنين برمى آيد كه منظور ايشان از دليل در اينجا عبارت باشد از قاعده كه همان معناى لغوى آن باشد؛ يعنى پايه و اساس هر چيزى (ر. ك : المصباح المنير، ج ۱، ص ۱۶). اصل يعنى قاعده كليّه و آن قضيه اى است كلى كه مشتمل است بر جزئيات موضوع و آن احكام جزئى فروع آن هستند. مثل آن كه در فقه مى گويند : اصل در اشياء طهارت است. اين اصل يعنى قاعده كلى از روايات متعددى كه در اين باره رسيده گرفته شده است ؛ برخى از اين اصول را در مقاله شماره ۲ بيان كرديم ؛ البته اصل معانى ديگرى دارد، همچون : (الف) به معناى اصل در برابر فرع، (ب) اصل به معناى راجح و ظاهر، (ج) اصل به معناى دليل يعنى كاشف از چيزى، (د) اصل به معناى چيزهايى كه بدان دسترسى نيست و براى عمل كردن مجبوريم براى عمل به وظيفه به احكام ظاهرى عمل كنيم مانند اصل استصحاب. (ر. ك : كتاب المكاسب شيخ انصارى، ص ۲۱۴؛ مبادى فقه و اصول ، ص ۱۳ به بعد).

2.ـ اين روايت در همين مورد قابل توجه است كه روزى خليفه دوّم خدمت پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم رسيد، در حالى كه از سخنان و احاديث يهود متعجب گشته و شيفته آن سخنان شده بود و قصد داشت كه اين سخنان را بنويسد و از پيامبر صلى الله عليه و آله وسلماجازه اين كار را مى خواست. پيامبر در پاسخ او چنين فرمود: اَفَتَهَوَّكوُنَ اَنْتُمْ كَما تهوّكتِ اليهودُ وَ النَّصارى؟ آيا شما پذيراى سخنان بدون تأمّل و نابخردانه گشته ايد، همان گونه كه يهوديان و مسيحيان اين چنين شده اند؟! لَقَدْ جِئْتُكُمْ بِها بَيْضاءَ نَقيَّةً و لَوْ كانَ موسى حيّا ماوَسِعَهُ اِلاّ اتِّباعى من براى شما دين پاك و بدون آلودگى و كدورت آورده ام. اگر (حضرت) موسى زنده بود، چاره اى جز اطاعت از من و دستورات من نداشت ! (ر. ك : بحارالانوار، ج ۲، ص ۹۹).