عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران گفت: بنی‌امیه علاوه بر شخصیت امام حسین(ع)، اصحاب خاص امام(ع) را نیز سانسور کردند و امام رضا(ع) درصدد برآمدند که حسین(ع) را به عنوان مرجع اسلام‌شناسی معرفی کنند و در سطح افکار عمومی با محوریت بکاء این کار را انجام دادند.
حجت‌الاسلام و المسلمین علی راد، استاد پردیس فارابی دانشگاه تهران، شامگاه ۱۹ مرداد در نشست علمی «پژواک عاشورا در گفتمان رضوی (علیه‌السلام)»، که به مناسبت محرم و از سوی پردیس فارابی دانشگاه تهران برگزار شد، گفت:
یکی از مشکلات روایات، چالش اعتبار و دیگری چالش حقیقت است و در روایات زیادی به خصوص در منابع اهل تسنن شاهد آن هستیم ولی آیا این مشکل در سخنان ائمه(ع) که از طرق معتبر به ما رسیده است وجود دارد؟ شاید بتوان مدعی شد که اخبار و روایات عاشورایی امام رضا(ع) در کتابعیون اخبار الرضاشیخ صدوق از اعتبار بالایی برخوردار است، زیرا از یک طرف امام رضا(ع) به عنوان امام معصوم این اخبار را فرمودند و از طرف دیگر فردی مانند شیخ صدوق، از محدثان بزرگ شیعه، این اخبار را با دقت و تأمل فراوان در کتابش آورده است.
احادیث امام رضا(ع) در زمینه فرهنگ عاشورا در موضوعات مختلف فرهنگی، کلامی، سیاسی و تبلیغ و ترویج فرهنگ عاشورا قابل بررسی است که نشان می‌دهد امام(ع) از ابتدا با برنامه‌ریزی به سراغ این موضوع رفتند. تنوع موضوعی نشان می‌دهد که امام رضا(ع) نگاه جامعی به عاشورا دارند
راد با اشاره به بازتاب عاشورا در سخنان امام رضا(ع)، گفت: با اینکه خلافت اموی و عباسی تلاش زیادی کردند تا تصویر روشنی از سیره و سیما و فرمایشات امام حسین(ع) ایجاد نشود ولی امام رضا(ع) وقتی مطلبی را در فقه، معارف و اخلاق بیان می‌کنند اصرار زیادی دارند که آن را به امام حسین(ع) مستند و منتسب کنند که این کار برای هر محقق مدققی جالب است.
احیای گفتمان عاشورا
عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران اظهار کرد: امام رضا(ع) به عنوان هدف و وظیفه تلاش کردند تا شخصیت اصیل و مرجعیت علمی امام حسین(ع) را برای مردم احیا کنند، زیرا امویان در سانسور و تنزل دادن شخصیت امام حسین(ع) موفق شده و امام(ع) را خارجی و مخالف حاکمیت معرفی کرده بودند. امام رضا(ع) با آگاهی دقیق از تلاش بنی‌امیه برای از بین بردن شخصیت امام حسین(ع)، یکی از وظایف و نیز رسالت خود را احیای شخصیت و تفکر امام حسین(ع) دانستند، امامی که مرجع فکری و نوه رسول‌الله(ص) و از صحابه برجسته است و تا دوره بنی‌عباس و امامت امام صادق(ع)، شیعه حق برگزاری مجلس عزاداری و گریه برای امام حسین(ع) را نداشت.
وی ادامه داد: نقل شده است که وقتی امام صادق(ع) مجلس روضه‌ای برگزار کرد و یکی از اعضای بیت امام(ع) بر اثر این مصیبت ضجه زد، مردم دور خانه امام صادق(ع) جمع و ایشان مجبور به تقیه شدند. در طول تاریخ محققان حدیث حق دارند که بپرسند چرا ما مجموعه‌ای از روایات امام حسین(ع) را نداریم؟ چرا اطلاعات اندکی از صحابه خاص امام حسین(ع) داریم؟ بنی‌امیه حتی اصحاب خاص امام(ع) را سانسور کردند؛ اما امام رضا(ع) وارد میدان شد تا حسین(ع) را به عنوان مرجع اسلام‌شناسی معرفی کند. شیخ صدوق هم متفتن این نکته بود. لذا بسامد فرمایش امام رضا(ع) درباره امام حسین(ع) در عیون پررنگ است.
امام رضا(ع) و شبهه زنده بودن امام حسین(ع)
استاد دانشگاه تهران اضافه کرد: امام رضا(ع) در سخنان متعددی فضیلت گریه برای امام حسین(ع) را تبیین کرده و آن را محور قرار داده است و فرمودند که اگر مصیبتی بر شما وارد شد و خواستید گریه کنید اول بر امام حسین(ع) گریه کنید؛ البته این روایات محدودند، زیرا در حلقه‌های خاصی مطرح شده است. در عصر امام رضا(ع) در سطح محدود و نخبگانی شایع شد که امام حسین(ع) زنده است و به شهادت نرسیده و امام رضا(ع) با گفت‌وگو و استدلال این شبهه را زدودند.
احادیث امام رضا(ع) در زمینه فرهنگ عاشورا در موضوعات مختلف فرهنگی، کلامی، سیاسی و تبلیغ و ترویج فرهنگ عاشورا قابل بررسی است که نشان می‌دهد امام(ع) از ابتدا با برنامه‌ریزی به سراغ این موضوع رفتند. تنوع موضوعی نشان می‌دهد که امام رضا(ع) نگاه جامعی به عاشورا دارند، در حالی که نگاه‌های تک‌بعدی به این واقعه سبب شده تا برخی مواقع بُعد سیاسی و گاه بُعد عاطفی و بکاء پررنگ شود.
راد تصریح کرد: رهیافت امام رضا(ع) در زمینه عاشورا ترویجی، انتقادی و تبیینی است که می‌تواند الگویی برای وعاظ و مداحان امروز باشد.
مام رضا(ع) شخصیت اصیل سیدالشهدا(ع) را معرفی و نیز روایات ایشان را در حوزه معارفی وارد فقه، کلام و اخلاق کردند. امام رضا(ع) حماسه حسینی(ع) را در سطح عمومی با تکیه بر بکاء ترویج دادند و در مجموع، یکی از مهمترین موضوعات در گفتمان رضوی، حماسه حسینی بوده است.
راد بیان کرد: روز اول محرم به مسلم بن عقیل اختصاص دارد که فرستاده امام حسین(ع) و سفیر عشق و ولایت به کوفه بود. امام سفرایی را به کوفه و بصره فرستادند و مسلم راهی کوفه شد؛ در مدت زمان حضور مسلم در کوفه اتفاقات عجیبی رقم خورد که عبرت‌آموز است. کوفیان با مسلم بیعت و استقبال گرمی کردند و او را امام جماعت خود دانستند، ولی با ورود ابن زیاد، کوفیان دنیاطلب ناگهان وفا را فراموش کردند و مسلم را تنها گذاشتند؛ در تاریخ نقل است که مسلم خسته و غریب در کوچه‌های کوفه سرگردان بود که بانویی او را دید و مسلم طلب آب کرد. هیچ کسی جز این پیرزن به مسلم پناه نداد و سپس غریبانه به شهادت رسید.
