آورده و همچون يك حكم فقهى ، به شرح و تفصيل آنها پرداخته است. ۱ اين ، بدان معناست كه براى شناخت همه جانبه از وظايف اخلاقى زائران خانه خدا ، بايد تمام ابواب و روايات مربوط به نحوه رفتار يك مسلمان با ديگران بررسى شود .
امّا دريا در كوزه نگنجد و مظروف از ظرف بزرگ تر نشايد؛ لذا در اين مقاله ، فقط از آيات و رواياتى بهره مى گيريم كه وظايف سفر حج را به حاجيان گوشزد مى كند . وظايفى كه از هنگام عزم و تصميم و تهيه زاد و توشه ، تا اعمال و مناسك مكّه و مدينه و حتى پس از بازگشت ، متوجه يك زائر بيت اللّه است. پيش از همه ، به ذكر وظيفه اى مى پردازيم كه در تمام مراحل اين سفر و بلكه زندگى ، لازم است :
تقوا
« الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَّعْلُومَـتٌ فَمَن فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلَا رَفَثَ وَلَا فُسُوقَ وَلَا جِدَالَ فِى الْحَجِّ وَمَا تَفْعَلُواْ مِنْ خَيْرٍ يَعْلَمْهُ اللَّهُ وَتَزَوَّدُواْ فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَى وَاتَّقُونِ يَـأُوْلِى الْأَلْبَـبِ » . ۲
زائر بيت اللّه الحرام ، پيش از سفر ، همچون هر مسافر ديگرى ، توشه مى اندوزد. اين توشه ، بايد متناسب با طول سفر ، چگونگى آن و مقصد باشد. توشه راه مكّه ، خوراك و پوشاك است ولى براى زيارت دوست ، اين كافى نيست. زائر كعبه دوست ، به سفر معنوى مى رود و در آستانه چنين سفرى ، بايد خود را از درون بپالايد ، آلودگى دل را بزدايد و روحش را تطهير كند؛ خود را با فضيلت هاى اخلاقى زينت دهد و به مقدّس ترين مكان ها و مبارك ترين بقعه ها ، تقوا را ارمغان ببرد كه صاحب خانه ، آن را در قرآن ، بهترين توشه خوانده است. تقوا ، سفارش هميشگى قرآن است ، امّا ياد مكرّر آن در آيات مربوط به حج (آيه هاى 189 ، 196 ، 197 ، 203 از سوره بقره و آيه دوّم سوره مائده) ، اين نكته را تأكيد مى كند كه زائر بايد از آغازين لحظه هاى تصميم و نيّت ، تا بازگشت به خانه ، خود را از
