شمرد ، گر چه از اعمال خودش بهتر باشد و اين نيز، يكى از طرق هلاكت انسان و خار راه اوست. ^۱
از زاويه تلاش هاى انسانى و علمى ، نيز اهميت اين پديده گوشزد شده است و اريك فروم ، روان شناس مشهور غربى مى گويد :
اهميت پديده خودشيفتگى از نقطه نظر اخلاقى روحى، زمانى كاملاً نمايان مى شود كه بدانيم تعليمات اساسى تمامى اديان بزرگ انسان گرا را مى توان در يك جمله خلاصه كرد: هدف آدمى، غلبه بر خودشيفتگى خويشتن است. ^۲

الف - معناى عجب

1 . عجب در لغت

آنچه از معناى لغوى عجب فهميده مى شود ، اين است كه انسان در نظر خودش بزرگ نمايد ، و انسان از خود و يا عملش خشنود باشد.
ابن فارس كه از بزرگ ترين لغت شناسان مى باشد ، در مقائيس اللغة به اين معنا تصريح كرده و گفته است: «العجب أن يتكبّر الانسان فى نفسه» ^۳ ؛ و ابن منظور در لسان العرب آن را به «زهو» تفسير كرده است ^۴ كه همان بزرگ و زيبا آمدن انسان در نظر خودش مى باشد؛ و جوهرى در الصحاح مصداق آن را چنين ذكر مى كند : «اُعجب فلان بنفسه ، فهو معجب برأيه و بنفسه». ^۵ فيروزآبادى نيز در القاموس المحيط ، عجب را با «زهو» مترادف مى داند و «أعجب به» را به «عَجَبَ و سُرّ به » معنا كرده است. ^۶
در زبان فارسى نيز واژه هاى «خودپسندى و خودپرستى» ^۷ براى همين منظور به كار

جهل ¹ مى خوانند. در حديثى ديگر از امام على عليه السلام ، خودپسندى و خشنودى از خود ، بدترين چيز ² و چنين كسى مغبون دانسته شده است. ³ امام على عليه السلام همچنين عجب را آسيب رسان ترين همنشين براى انسان مى داند . ⁴
پيش تر و بيش تر از اين سخنان ، در بيان هاى پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله به چشم مى آيد. پيامبر ، عجب را يكى از سه ترسناك ترين امر براى امتش مى خواند و مى فرمايد:
أخوف ما أخاف على اُمّتى ثلاثة: ضلالة الأهواء، و اتّباع الشهوات فى البطن والفرج، و العجب؛ ⁵ از سه چيز بيش از هر چيز ديگرى بر امّتم بيمناكم: گمراهى هواپرستى، پيروى از خواسته هاى شكم و زير شكم و خودپسندى.
و بدترين فرد امتش را چنين معرفى مى كند :
شرار اُمّتى ، الوحدانى المعجب بدينه ، المرائى بعمله ، المخاصم بحجّته ؛ ⁶ بدترين فرد امت من ، تكرو شيفته روش خويش است كه عمل خود را مى نماياند و با [چنگ زدن] به دليل هاى خود، به ستيز ديگران مى رود.
پيامبر گرامى ، همچنين كسانى را كه به پندار واهى ، خود را ره يافته و ديگران را گمراه مى بينند ، خوراك دوزخ مى بيند ⁷ و در قعر هلاكت گاه . ⁸
اين هشدارها ، در كلام امام خمينى رحمه الله انعكاس يافته و ايشان ، آنها را اين چنين در جامه مفاسد عجب بيان كرده است:
و از مفاسد ديگرش، آن كه به بندگان خدا با نظر حقارت بنگرد و اعمال مردم را ناچيز