ج زيان هاى عجب
امام خمينى رحمه الله پس از بيان مراتب عجب در هر دو گونه عُجب به معصيت و عُجب به طاعت ، فصل مستقلى را به آثار عُجب اختصاص داده ، اما نامى بر آن ننهاده اند . ما بر اساس محتواى مطالب ارائه شده ايشان ، آنها را تحت عناوينى چند ارائه مى دهيم.
1 . هلاكت
ايشان ، عُجب را بنفسه ، از مهلكات و گناهان بزرگ مى داند و آن را نابود كننده ايمان و تباه كننده اعمال انسان مى خواند. ۱ امام ، خود ، مستند روايى چنين حكم سنگينى را ارائه داده اند و افزون بر استدلال به حديثى كه عجب را از گناه شديدتر مى خواند ۲ ، به حديث « من دخله العجب ، هلك » ۳ نيز استناد كرده اند .
به گمان اين قلم ، امام خمينى رحمه الله از شديدترين و اساسى ترين زيان عجب آغاز كرده اند؛ چه انسان ، همه اعمال و اخلاق و فضائل را براى رسيدن به سعادت مى خواهد ، و نرسيدن به آن و افتادن به كوير هلاكت ، سخت ترين و بدترين سرنوشت اوست. از همين رو ، روايات متعدد ديگرى به اين فرجام دردناك شخص خود شيفته ، تصريح كرده و آن را از اسباب هلاكت انسان دانسته اند. اين هشدار ، از آغاز پيدايش اسلام و حتى پيش از آن نيز وجود داشته است. پيامبر گرامى صلى الله عليه و آله فرموده است:
ليس عبد يتعجّب بالحسنات إلّا هلك؛۴هيچ بنده اى نيست كه از نيكى هاى خود خرسند شود ، جز آن كه هلاك گردد.
و اندرز لقمان به فرزندش نيز در اين باره گذشت.
در حديثى ديگر از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله ، به علّت اين امر ، اشاره شده است. پيامبر صلى الله عليه و آله با بيان
1.چهل حديث ، ص ۱۶۶ .
2.امام صادق عليه السلام : «إنّ اللّه علم أنّ الذنب خير للمؤمن من العجب ولولا ذلك ما ابتلى مؤمن بذنب أبدا» ، الكافى ، ج ۲ ، ص ۳۱۳ ، ح ۱ .
3.الكافى ، ج ۲ ، ص ۳۱۳ ، ح ۲ از امام صادق عليه السلام ، گفتنى است امام خمينى اين حديث را از الأمالى صدوق نقل مى كند كه از امام على عليه السلام است. ص ۵۳۲ ، ح ۸۱۷ .
4.عدة الداعي ، ص ۲۲۲ ؛ مشكاة الأنوار ، ص ۵۳۹ ، ح ۱۸۰۸ .