مى نمايد و اسباب رسوايى را فراهم مى آورد . كسى كه خود را خوب و زيبا مى پندارد و همه چيز خود را دوست داشتنى مى يابد ، از نقص ها و عيب هاى خود غافل مى شود و آن گاه بيدار مى گردد كه به فرمايش حضرت على عليه السلام ، كمبودها و زشتى هايش پديدار گشته است ، ^۱ و كاستى و نقيصه را به ارث برده است. ^۲ ديگر احاديث وارده در اين باب نيز ، همه ، يكسو و هم زبان ، اين نكته را باز گو كرده و ما را از آن برحذر داشته اند. ^۳
در تحقيقات علمى جديد نيز ، اين امر به اثبات رسيده است ، و فروم بر اساس پژوهش هاى خود ، در اين باره مى گويد:
خطرناك ترين حاصل بستگى خودشيفته ، تحريف قضاوت معقول است. موضوع بستگى خود شيفته، نه براساس سنجش عينى ارزش ها ، بلكه چون من يا مال من است ، ارزشمند (نيكو ، زيبا ، خردمند ، و...) پنداشته مى شود. در خودشيفتگى ، داورى ارزش ها، متعصبانه و انحرافى است. معمولاً براى اين تعصب، به صورتى منطق تراشى مى كنند ، و چه بسا اين منطق تراشى، بسته به هوش و فراست شخص ، كما بيش فريبنده باشد. معمولاً در خود شيفتگى آدم مست ، اين انحراف آشكار است. آنچه مى بينيم، آدمى است كه با شيوه اى مبتذل و سطحى سخن مى گويد، و با اين حال آهنگ و لحن صدايش طورى است كه گويى شگفت انگيزترين و جالب توجه ترين واژه ها را بر زبان مى آورد. از نظر ذهنى، خود را برفراز جهان احساس مى كند و خوش است ، حال آن كه در واقع ، در حالت تورم نفس به سر مى برد. اين، بدان معنا نيست كه اظهارات شخص به شدت خود شيفته، لزوما ملال انگيز است. چنانچه شخص مستعد و هوشمندى باشد ، عقايد جالب توجهى ابراز مى دارد ، و اگر به آنها پربها مى دهد، داورى اش يكسر نادرست نيست. اما شخص خود شيفته، در هر حال تمايل دارد به فرآورده هاى خويش ارج بسيار نهد ، و كيفيت راستين آنها تعيين كننده اين سنجش نيست (در مورد «خودشيفتگى منفى»، عكس اين مسئله مصداق مى يابد. چنين شخصى مايل است هر آنچه را به او تعلق دارد، كم بها دهد ، و داورى او نيز به همين اندازه تعصب آلود و انحرافى است.). چنانچه وى از ماهيت تحريف شده

إيّاك و الإعجاب بنفسك و الثقة بما يعجبك منها و حبّ الإطراء ، فإنّ ذلك من أوثق فرص الشيطان فى نفسه ليمحق ما يكون من إحسان المحسنين؛^۱ و بپرهيز از خود پسنديدن و به خود پسندى اعتماد ورزيدن و ستايش را دوست داشتن، كه اينها، همه، از بهترين فرصت هاى شيطان است، تا نيكى هاى نيكوكاران را تباه سازد.

3 . خواب خرد

شايد بتوان اين اثر را همسنگ با آثار پيشين بدانيم و در موافقت با نظر اريك فروم ، آن را خطرناك ترين زيان خودشيفتگى بخوانيم. دليل بر بزرگى اين زيان ، زايش ديگر زيان ها از اين اثر و وقوع خطا در داورى ها و ديدگاه هاى فرد خودپسند و تباهى مهم ترين و اساسى ترين جوهر وجودى او ، يعنى خرد است. ديده خرد چنين شخصى ، در ظلمت خودبينى فرو مى رود و عقربه قضاوتش ، تحت تأثير خوددوستى ، انحراف مى يابد. امام خمينى رحمه الله روند اين تأثيرگذارى را چنين وصف مى كند:
پرده عجب و حجاب غليظ خودپسندى، مانع مى شود از آن كه بدى هاى خود را ببيند و اين، مصيبتى است كه انسان را از جميع كمالات باز دارد و به انواع نواقص مبتلا كند و كار انسان را منجر كند به هلاك ابدى . ^۲
اگر چه امام ، مستندات روايى اين اثر بزرگ و زيان دهشتناك آن را ارائه نكرده اند ، اما آشكار است كه از وجود آنها آگاه بوده و جان مايه آن تعليمات ، در ضمير روشن ايشان ، خانه كرده است. ما به برخى از آنها اشاره مى كنيم. امام على عليه السلام مى فرمايد:
الراضى عن نفسه مستور عنه عيبه؛^۳آن كه از خود راضى است ، عيبش از او پنهان است.
روشن است كه اگر اين صفت زشت در انسان لانه و در درون جان او رشد كند ، مانع آگاهى ما از درون آلوده خويش مى گردد و نقص هاى مانده و كهنه شده ، به تدريج ، بروز