>

223
نسيم حديث

شناخت آخرت و آگاهى از سختى و دقت محاسبه نيز ، زمينه عجب انسان به اعمال و نيكى هاى خود را مى زدايد. امام خمينى در لابه لاى سخنان خود ، به اين شناخت ره نموده و از آن ، براى بيدار كردن شخص خودپسند استفاده كرده و به برخى روايت ها نيز استناد جسته است. ۱
روايت صريح ديگرى نيز در اين باب موجود است كه امام صادق عليه السلام در بخشى از پاسخ به درخواست موعظه فردى ، به او مى فرمايد :
إن كان الممرّ على الصراط حقّاً، فالعُجب لماذا؛۲اگر عبور از صراط حقيقت دارد ، پس چرا عجب؟!
عالمان پيشين اخلاق نيز از شيوه هاى برشمرده شده سود جسته اند ، اما هيچ يك از اين شيوه ها بدون توفيق الهى كارگر نيست و توفيق الهى ، نيازمند درخواست و تضرع ماست كه چون خداى عز و جل خير بنده اى را بخواهد ، او را از ياد خوبى ها و زيبايى هايش مى برد و زشتى هايش را در پيش ديدش مى نهد. ۳
و اين نكته ، راز دعاهاى امام سجاد عليه السلام و استعاذه او را از عجب به درگاه الهى ، روشن مى سازد. آن امام همام چنين با خداى خويش مناجات مى كند:
اللّهمّ ! عبّدنى لك، و لا تفسد عبادتى بالعُجب؛۴خدايا! مرا به عبادت خود بگمار و عبادتم را با عجب تباه مكن .
و نيز:
اللّهمّ ! نعوذ بك أن ننطوى على غشّ أحد، و أن نعجب بأعمالنا؛۵خدايا! به تو پناه مى بريم از قصد فريب دادن كسى كردن و شيفته اعمال خود شدن .
اميد آن كه با كنار نهادن خوددوستى و خودپسندى ، نويد دهنده محبّت و برادرى ايمانى در سراسر جهان باشيم ، محبتى كه پيام اسلام و امام است و ارمغان ظهور مهدى(عج) ، ان شاء اللّه .

1.مانند حديث وحى خداوند به داوود ، چهل حديث ، ص ۱۸۱ .

2.الفقيه ، ج ۶ ، ص ۳۹۳ ، ح ۵۸۳۶ .

3.بحار الأنوار ، ج ۷۱ ، ص ۳۳۶ ، ح ۱۹ .

4.صحيفه سجاديّه ، دعاى ۲۰ .

5.همان ، دعاى ۸ . براى آگاهى از ديگر استعاذه هاى امام سجّاد عليه السلام و نيز امامان ديگر عليهم السلام ، ر. ك : بحار الأنوار ، ج ۹۴ ، ص ۱۲۵ ، و ج ۹۵ ، ص ۱۸۳ .


نسيم حديث
222

با خودشناسى راه خودپسندى را سدّ كن.
و امام على عليه السلام و پيشتر از همه رسول گرامى اسلام ، طريقه و شيوه اين معرفت را ارائه داده اند. پيامبر اكرم مى فرمايد:
ويح ابن آدم ! كيف يزهو و إنّما هو رعاف يسيل ، و يح ابن آدم! كيف يزهو و إنّما هو غدا جيفة يتأذّى به من مرّ به ؛۱واى بر آدمى زاده! چگونه به خود مى بالد، با آن كه خونى روان بوده است. واى بر آدمى زاده! چگونه به خود مى بالد، با آن كه فردا مردارى چنان متعفن خواهد بود كه بويش رهگذران را مى آزارد.
و امام على عليه السلام ، صريح تر و تندتر خطاب به فرد خودپسند مى فرمايد:
ما لابن آدم و العُجب و أوّله نطفة مذرة، و آخره جيفة قذرة، و هو بين ذلك يحمل العذرة؛۲آدمى زاده را به خودپسندى چه؟! كه اولش، نطفه اى گنديده و بدبو و پايانش، مردارى چركين، و در ميان اين دو حامل پليدى است.
افزون بر خودشناسى و معرفت نفس ، شناخت خدا نيز در درمان بيمارى عجب سودمند است. به واقع اگر معرفت نفس و معرفت خدا به هم ضميمه شوند و در يك قلب ، گرد هم آيند ، روش ديگرى از شيوه هاى درمان بيمارى هاى روانى ، شكل مى گيرد و آن تغيير نگرش بيمار و ايجاد وسعت نظر در اوست. ۳ روشى كه امام على عليه السلام براى پيش گيرى از ورود عُجب به حيطه يارانش ، به مالك ارائه مى دهد :
اگر حكومت بر مردم و برخوردارى از قدرت ، نخوتى در تو پديد آورد و خود را بزرگ پنداشتى ، به بزرگى حكومت پروردگار كه برتر از توست ، بنگر، كه چگونه قدرتش بر تو ، از خود تو بيشتر است كه چنين نگرشى ، نخوت و سركشى تو را مى خواباند و تيزى تو را فرو مى نشاند و خرد «به خواب رفته ات» را به تو باز مى گرداند . ۴

1.الفردوس ، ج ۴ ، ص ۳۸۹ ح ۷۱۲۸ .

2.غرر الحكم ، ح ۹۶۶۶ .

3.ر. ك : سبب شناسى و درمان بيمارهاى روانى ، مرتضى منطقى ، تهران ، جهاد دانشگاهى ، ۱۳۷۰ ، ص۷۶۵.

4.نهج البلاغة ، نامه ۵۳ ؛ غرر الحكم ، ح ۴۱۶۸ چنين آمده است : «إذا زاد عُجبك بما أنت فيه من سلطانك...» كه اندك تفاوتى دارد .

  • نام منبع :
    نسيم حديث
تعداد بازدید : 64814
صفحه از 369
پرینت  ارسال به