جلاى رنج

مصيبت ، سنّت قطعى خداوند در زمين است. ما خاكيان ، در سختى آفريده شده ايم ^۱ و جوهره جان ما ، بايد جلاى رنج را براى صيقل يافتن تحمّل نمايد. خداوند در جاى جاى كتابش به اين مسئله اشاره كرده و مصيبت هاى امّت هاى پيشين و رسولان بزرگ خود را در پيش ديد ما قرار داده است. در آيه 155 سوره بقره ، گونه هاى مصيبت را نام برده و به شكيبايان بشارت داده است:
«وَلَنَبْلُوَنَّكُم بِشَىْ ءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَ لِ وَ الْأَنفُسِ وَ الثَّمَرَ تِ وَبَشِّرِ الصَّـبِرِينَ» ؛
و قطعا شما را به چيزى از [ قبيل ] ترس و گرسنگى و كاهشى در اموال و جان ها و محصولات مى آزماييم؛ و شكيبايان را مژده ده.
شكيبايى و تحمّل ، از لوازم زندگى در اين فضاى پر مصيبت است و امامان هستى شناس ما عليهم السلام ، ره نمودهاى فراوانى را براى پيروانشان به يادگار نهاده اند تا از اين آزمون بزرگ ، صابر و بشارت گيرنده به درآيند. ما اين رهنمودها را بر اساس مرحله و زمان مناسب كاربرد آنها ، به سه دسته تقسيم مى كنيم :
الف. جلوگيرى از افزايش تنيدگى.
ب. كاهش تنيدگى.
ج. مهار كامل.
هر يك از اين مراحل ، روش هاى متعددى دارند كه از دل روايات استخراج شده اند. پيش از پرداختن به آنها ، ذكر اين نكته لازم است كه مصيبت در اين نوشتار ، اعم از مصيبت هاى مالى و جانى و صدمه هاى روحى است و به تعبير روايت نبوى: « كل شى ء ساء المؤمن^۲؛ يعنى هر چيز كه روح مؤمن را بيازارد» ، از پاره گشتن بند كفش و لباس تا از دست دادن همه دارايى ، عزيزان و فرزندان.

شيوه هاى تحمّل و مهار مصيبت

چكيده

دفتر مطالعات اسلامى در بهداشت روانى، وابسته به انستيتو روان پزشكى تهران، سلسله نشست هاى ماهيانه اى را با حضور اساتيد روان پزشكى و روان شناسى برگزار مى كند . هدف از برگزارى اين جلسات ـ كه با موضوع نقش دين در بهداشت روان انجام مى شود ـ ، نزديك نمودن انديشمندان حوزه و دانشگاه، و ايجاد همفكرى و همكارى پژوهشى در اين قلمرو است.
صد و يكمين جلسه، به موضوع «مهارت هاى مقابله با مصيبت در متون دينى» اختصاص داشت كه اين نوشتار به صورت سخنرانى، در آن نشست ارائه گرديد. با توجه به افزايش سختى ها و فشارهاى روانى، يكى از نيازهاى بسيار جدى جوامع، برخوردارى از مهارت هاى مقابله با تنيدگى است. خوشبختانه بخش و سيعى از متون دينى (قرآن و حديث)، به اين موضوع اختصاص دارد، اما تاكنون كمتر به آن توجه شده است.
متون دينى، سرمايه هاى گران قدرى هستند كه بايد آنان را به آموزه هاى كاربردى تبديل ساخت و به زبان روز تبيين كرد. براى تحقّق اين مهم، تلاش شد تا ابتدا احاديث در قالب عناوين مورد بحث دسته بندى شود و سپس از درون آنها، شيوه هاى مقابله با تنيدگى را كه بيشتر روش هاى شناختى هستند، عرضه گردد.
همچنين براى كاهش دادن تنيدگى به سه اصل كوچك شمارى، پايان پذيرى و جايگزينى اشاره شده است . پس از مقابله اوليه و سپس كاهش تنيدگى ، به مرحله مهار كامل مى رسيم كه بيشتر به گونه تفسير از مصيبت مربوط مى شود، مانند سودمند ديدن مصيبت و ياريگر ديدن آن .
كليد واژه ها : حديث و روان شناسى ، مهار تنيدگى ، مقابله با تنيدگى ، تفسير مصيبت ، فوايد مصيبت ، فلسفه مصيبت ، مصيبت هاى عمومى .