همين حكمت باشد؛ چه بسيارى از مصيبت ديدگان ، با ورود در قبر و ديدارِ دوباره شخص از دست رفته ، بر پريشانى خود و گريه و لابه اطرافيان و همراهان مى افزايند.

2 . بى تابى نكردن

بى تابى و قرار از كف دادن و يا همان جزع و فزع ، واكنش افراد ضعيف در برابر مصيبت است. جزع ، به معناى بر هم خوردن تعادل روحى و روانى شخص مصيبت ديده است كه به دو گونه كارهاى اضافى و يا كم كارى ، بروز مى يابد. چنين شخصى يا به كارهايى رو مى آورد كه پيش تر نمى كرد ، و اين فعاليت ها بيشتر به شكل گريه و لابه و اظهار بى تابى و فرياد و هياهو ظاهر مى شود ، و يا از كارهاى لازم زندگى و روزمره خود دست مى كشد و دست بر دست مى نهد و در حالت بهت فرو مى رود و به مانند انسان هاى برق گرفته ، از فعاليت و كار هميشگى خود باز مى ماند . روايات متعددى اين حالت را منع كرده و بر زدودن و پيشگيرى از آن تأكيد دارد. امام على عليه السلام ، جزع و فزع و بى تابى را ، نه تنها موجب تخليه هيجان شخص مصيبت ديده نمى داند ، بلكه آن را افزايش دهنده مصيبت و موجب بزرگ نمايى آن نزد فرد آسيب ديده مى داند؛ ^۱ چرا كه اين شخص ، با گوشه گيرى و كناره گيرى از فعاليت هاى روزانه و به جاى دل مشغولى به كار و تلاش ، به يادآورى مكرر مصيبت مى پردازد و همواره بدان مى انديشد. اين معناى واقعى مصيبت است؛ زيرا خود مصيبت ، كمتر از به يادآوردن آن زيان مى رساند و اين همان فرموده مولاى موحّدان است:
الجزع عند البلاء، تمام المحنة؛^۲
ديگر امامان ما نيز بدين مسئله پرداخته و نهى هاى متعددى از آنان در جلوگيرى از جزع و بى تابى به ما رسيده است. ^۳ بر اين اساس ، فعاليت هاى غيرعادى ، مانند لباس سياه را از تن بيرون نياوردن ، روزها و هفته ها به اصلاح سر و صورت نپرداختن و نظافت نكردن ، و گريبان چاك كردن و بر سر و سينه زدن ، همه نادرست است.

الف - شيوه هاى جلوگيرى از افزايش تنيدگى

روزها و لحظه هاى نخستين رويارويى با مصيبت ، سخت و تلخ است. فشار شديد مصيبت و بهت حاصل از آن ، انسان را گاه به فعاليت هاى غير عادى سوق مى دهد؛ برخى بى تابى مى كنند ، برخى به داروهاى تسكين دهنده روى مى آورند و برخى فعاليت هاى اضافى و جنب و جوش هاى بيهوده از خود نشان مى دهند. پس نخستين كار ما ، جلوگيرى از فعاليت هاى اضافى است كه گاه در حالت هاى خاص و شديدتر ، به كارهاى نابخردانه اى چون مصرف موادّ مخدّر و مستى آور مى كشد.

1 . سكون

در راويات ما ، از اينگونه فعاليت ها نهى شده است. امام على عليه السلام مى فرمايد:
إذا أتتك المحن فاقعد لها، فإنّ قيامك فيها زيادة لها؛^۱چون محنت ها بر تو فرود آيد، در برابر آنها بنشين كه برخاستن تو در برابر آنها، به افزايش آن مى انجامد.
اين حديث ، جنب و جوش اضافى و فعاليت هاى بيهوده را به هنگام رسيدن مصيبت ، نادرست مى داند و مى فرمايد ، نه تنها كمكى به تسكين آن نمى كند ، بلكه موجب هدر رفتن توان روحى و جسمى فرد مصيبت ديده ـ كه بايد به گونه اى عقلانى و حساب شده هزينه شود ـ مى گردد. در جمله اى منسوب به امير مؤمنان عليه السلام ، چنين شخصى به مُختنق (كسى كه طناب به گردنش ، پيچيده شده و در حال خفگى است) تشبيه شده است. چنين كسى ، هرچه بيشتر بكوشد و دست و پا بزند ، به وخيم تر شدن وضعيت خود كمك كرده است. ^۲
بازرگان ورشكسته اى كه يكباره و نسنجيده به تلاش هاى جسمانى خارج از حدّ توان و طاقت خود ، دست مى زند و مى خواهد در اولين فرصت ، شكست خود را جبران كند ، نه تنها مصيبت خود را جبران نمى كند ، كه سلامتى و آرامش را نيز از كف مى دهد. شايد حكم فقهى به كراهت ورود شخص مصيبت ديده در قبر عزيز از دست رفته اش ، ناشى از