6 . تلقين تحمّل

ما به هنگام مواجهه با اشخاص مصيبت ديده ، با بهره گيرى از روايات ، مى توانيم پيام نزول «سلوت» الهى را بر مصيبت ديدگان ، به آنان نويد دهيم و بدين وسيله ، تحمّل را به ايشان تلقين كنيم و درجه شكيبايى آنان را بالا ببريم. سلوت ، يعنى اين كه انسان بتواند مصيبت را از حافظه فعّال خود دور كند و آن را به خاطره هاى ذهنى كم اثر تبديل كند. او در اين حالت ، به تدريج از انديشيدن هميشگى به مصيبت دور شده و آن را با همان شدّت اوليه به خاطر نمى آورد. اين فراموشى نسبى ، انسان را از چنگال درد و اندوه جانكاه اوليه مصيبت بيرون مى آورد و او را به كارهاى ديگر و واجبات زندگى مشغول مى دارد. امام على عليه السلام در اين باره چنين فرموده است :
إذا تباعدت المصيبة قربت السلوة؛^۱چون مصيبت دور مى شود، سلوت نزديك مى گردد.
نيز از آن حضرت چنين نقل شده است:
انّ اللّه ينزل الصبر على قدر المصيبة؛^۲

هر كس به برادر دينى اش شكوه كند، گويى به خدا شكوه كرده است و هر كس به شخص ديگرى شكوه كند، از خدا شكوه كرده است.

5 . گريستن

اين روش نيز مانند روش پيشين ، براى آن دسته از كسانى است كه وابستگى عاطفى بيشترى با فرد و يا شى ء از دست رفته داشته اند. در مرحله هاى اوليه ورود مصيبت ، يادآورى عزيز از دست رفته ، موجب اندوه باطنى و گريه ظاهرى مى گردد و اين ، به هيچ وجه ناپسند نيست.
احاديث ما ، اين واكنش طبيعى را نتيجه عواطف انسانى مى داند. عاطفه اى كه بر اساس احساس رابطه نزديكى با فرد و يا شى ء از دست رفته ، تاب و تحمل فراق و جدايى را مى برد ، به ويژه اگر اين جدايى ، هميشگى و بدون بازگشت باشد. تنها سفارش مكرر پيشوايان ما در اين ميان ، خوددارى از هذيان گويى و بيهوده كارى است. امام على عليه السلام در اين باره چنين فرموده است:
رخّص رسول اللّه فى البكاء عند المصيبة، و قال: «النفس مصابة و العين دامعة و العهد قريب، فقولوا ما أرضى اللّه و لا تقولوا الهجر»؛^۱پيامبر خدا صلى الله عليه و آله اجازه داد كه در مصيبت ها بگرييم، و فرمود: نفس، مصيبت ديده است و چشم، گريان و عهد و ياد، نزديك. پس چيزى بگوييد كه خدا را خوشنود كند و هذيان نگوييد.
از واژه «رخصّ» مى توان چنين استفاده نمود كه گريه ، براى آن دسته از كسانى كه ياراى خويشتن دارى ندارند ، جايز دانسته شده است. اين معنا به وسيله دو روايت زير تأييد مى شود ، امام صادق عليه السلام فرمود:
من خاف على نفسه من وجدٍ بمصيبة، فليفض من دموعه، فإنّه يسكن منه؛^۲هر كس از مصيبتى كه به او رسيده بر جان خويش بيمناك است، اشك بريزد كه او را تسكين مى دهد.امام صادق عليه السلام در روايتى ديگر ، به مردى مصيبت ديده مى فرمايد:
فأفض من دموعك، فإنّها تسكّن؛^۳اشك بريز؛ كه آن تسكين بخش است.
اين بدان معناست كه هر چند انسان هاى دورتر از مصيبت و با پيوندهاى عاطفى كمتر ، و يا افراد قوى و داراى جان هاى نيرومند كه به گاه مصيبت ها ، خم به ابرو نمى آورند ، نيازى به گريستن ندارند ، اما اين روش ، براى كسانى كه خوددارى از گريستن و فروخوردن اندوه ، جان آنان را مى كاهد و در صورت برون ريزى نكردن ، روح آنان فرسوده مى شود ، لازم است. اين درست ، نقطه مقابل نظر برخى از شاخه هاى افراطى مذهبى و فرقه هاى تندرو است كه گريه بر مرده را حرام مى شمرند و از آن منع مى كنند .