ج - مهار كامل

براى مهار كامل تنيدگى و حتى پيشگيرى از آن ، مى توان پيش از حادثه ، بدان انديشيد و براى آن چاره سازى كرد. اگر چه نمى توان از بروز حادثه و وقوع مصيبت جلوگرفت؛ زيرا كه سنّت عمومى و قطعى خداست و صدقه و دعا هم تا حدود مشخصى آن را جلو مى گيرد ، اما مى توان از بروز روان پريشى حاصل از آن جلو گرفت و آن چهره از مصيبت را كه خطرناك و زيان رسان است كنار زد. مى دانيم كه فشار پيوسته مصيبت ، موجب تنيدگى فرد مصيبت ديده مى شود و اعصاب و روان او را فرسوده مى سازد و نيز مى دانيم كه تنيدگى ، برآيند عامل بيرونى و نگرش درونى است و از تعامل ميان فرد و محيط به وجود مى آيد و از اين رو ، به انديشه و نگرش فرد و نيز احساسات و عواطف او وابسته است. بر همين اساس ، اگر ما حتى نتوانيم عوامل بيرونى را تغيير دهيم و يا تعديل كنيم ، مى توانيم با تغيير نگرش درونى فرد مصيبت زده نسبت به مصيبت ، زمينه پيدايش تنيدگى را از ميان

كلّ مصيبة خلف. يا أشعث، إن صبرت جرى عليك القدر و أنت مأجور، و إن جزعت جرى عليك القدر و أنت مأزور. يا أشعث! ابنك سرّك و هو بلاء و فتنة، و حزنك و هو ثواب و رحمة؛ ¹ اى اشعث! اگر بر پسرت اندوهناكى، سزاست؛ چه با او پيونددارى و اگر شكيب ورزى، هر مصيبتى نزد خدا جايگزينى دارد. اشعث! اگر شكيبايى كنى، حكم خدا بر تو مى رود، اما اجر دارى و اگر بى تابى كنى، تقدير الهى بر تو مى رود، ولى گنهكارى. پسرت تو را شادمان مى كرد، اما برايت آزمون و گرفتارى بود و تو را غمگين نمود، اما برايت پاداش و رحمت است.
تنها شرط بهره مندى از اين جايگزينى و نيل به ثواب و پاداش وعده داده شده ، صبر و شكيب است و تحمل عاقلانه مصيبت.
امام على عليه السلام ، در تعزيت خود و بنى هاشم به هنگام رحلت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله ، همين سخن را شنيد و با همين شيوه توانست از اضطراب و اندوه آنان بكاهد. او ، آواى الهى و تسليت غيبى را از زبان خضر چنين شنيد:
السلام عليكم أهل البيت و رحمة اللّه ، فى اللّه عزاء من كلّ مصيبة و خلف من هالك و درك من كلّ ما فات، فباللّه ثقوا و إيّاه فارجوا؛ ² سلام و رحمت خدا بر شما اهل بيت. خداوند، خود، هر مصيبتى را تعزيت دهد و براى هر تباه گشته اى جانشين هست و براى هراز دست رفته اى جبران. پس بر خدا اعتماد كنيد و به او اميدوار باشيد.
آرى ، خداوند در هر مصيبتى جايگزينى از اجر و پاداش فرو مى فرستد و بيش از هر نيرومند ديگرى ، توان استدراك آنچه از دست رفته را داراست. پس بياييم به خدا اطمينان كنيم و به او اميد بريم. ما نيز به پيروى از فرمايش حضرت ، مى توانيم با كمال شجاعت و اطمينان ، به مصيبت ديدگان اعلام داريم كه به وعده خدا اعتماد كنيد و منتظر جايگزين از دست داده باشيد. همان يا بهتر ، در اين سرا و يا سراى جاويد.
همچنين مى توانيم براى تسريع در اين جايگزينى ، براى او دعا كنيم ، همان گونه كه امامجواد عليه السلام در پاسخ نامه مردى فرزند از دست داده ، نوشت :
أعظم اللّه أجرك و أحسن عزاك و ربط على قلبك إنّه قدير، و عجّل اللّه عليك بالخلف، و أرجو أن يكون اللّه قد فعل، إن شاء اللّه تعالى؛ خدا اجرت را بيفزايد و صبرى نيكويت دهد ودلت را استوار دارد، كه او تواناست، و هرچه زودتر جايگزينش را برايت فراهم آورد، و اميد دارم كه خداوند اين گونه كند، ان شاء اللّه تعالى.
گفتنى است افزون بر صبر ، ذكر استرجاع هم از زمينه هاى به دست آوردن جايگزين است. امام على عليه السلام در جاى ديگرى چنين مى فرمايد:
من استرجع عند المصيبة جبر اللّه مصيبته؛ ³ آن كه به هنگام مصيبت، استرجاع كند (آيه إنّا للّه و إنّا إليه راجعون بخواند)، خداوند مصيبتش را جبران مى كند.