نويدبخش مى گردد.
ج - زودودن كبر و غفلت
سلامت هميشگى ، دارايى بى پايان ، راحتى دايمى و خوشى جاويدان ، مصلحت زندگى بشر در اين دنيا نيست؛ زيرا نه امكان دارد و نه اگر به وجود آيد ، سودمند است. انسان غرق در خوشى و عيش ، سر به طغيان مى نهد و از بندگى خدا و فروتنى در برابر خلق خدا ، سر مى پيچد. بلا و مصيبت ، هشدارهايى براى به راه آمدن ما هستند. سختى و رنج و از دست دادن هاى گاه و بيگاه ثروت و سلامت و فرزند ، تكبّر و گردن فرازى را هرچند موقت ، از دل هاى ما بيرون مى راند و تواضع و تذلّل درونى را براى ما به ارمغان مى آورد. مبادا كه سرمست و مغرور گرديم و انسانيت خود را گم كنيم. امام على عليه السلام در چند جا از كلام خود به نفى اين كبر و غرور و دريدن حجاب غفلت اشاره كرده و چنين فرموده است.
و لكنّ اللّه يختبر عباده بأنواع الشدائد ، و يتعبّدهم بأنواع المجاهد، و يبتليهم بضروب المكاره، إخراجاً للتكبّر من قلوبهم، و إسكاناً للتذلّل فى نفوسهم، و ليجعل ذلك أبواباً فتحاً إلى فضله، و أسباباً ذللاً إلى عفوه؛۱خداوند بندگانش را با سختى هاى گوناگون مى آزمايد و به انواع كارهاى سخت وامى دارد و به ناخوشى هاى گوناگون گرفتار مى سازد، تا تكبّر را از دل هايشان براند و فروتنى را در جان هايشان جاى دهد، و تا آن را دروازه هايى گشوده براى احسانش و وسيله و زمينه اى براى عفوش قرار دهد.
2 . يارى گر ديدن مصيبت
اگر به هر يك از ما ، وعده اى پر ارزش دهند و شرط نيل به آن را گذراندن يك دوره سخت آموزشى و آزمايشى قرار دهند ، كسى جز دون همّتان ، از قبول آن تن نمى زنند. گاه ، خداوند براى بندگان خود ، جايگاهى در نظر گرفته است كه رفيع و والاتر از انديشه و خيال اوست و از اين رو ، كوشش و عبادت مناسب براى وصول به آن مرتبه را به عمل نمى آورد. خداوند براى چنين فردى ، بلايى نازل مى كند تا با صبر بر آن بلا اجر گيرد وبالاتر رود. اين گفته صريح پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله است:
إنّ الرجل ليكون له الدرجة عند اللّه لا يبلغها بعمله، حتّى يُبتلى ببلاءٍ فى جسمه فيبلغها بذلك؛۲انسان، نزد خدا درجه اى دارد كه با عملش بدان نمى رسد، تا آن كه خدا او را به مصيبتى در جسمش گرفتارش مى كند، تا به آن درجه برسد.
بر اين اساس ، نگرش به مصيبت تغيير مى كند و آن را يك دوره آزمايشى سودمند مى بينيم كه در ارتقاى درجه ما مؤثّر است. دوره اى كه هرچند تلخ و سخت است ، اما نتيجه اى شيرين دارد. نكته باقى مانده آن است كه نبايد تصور شود ، تنها مصيبت هاى جسمى چنين خاصيتى دارند؛ زيرا اگرچه روايت امام صادق عليه السلام در اين زمينه نيز به ابتلاى جسمى اشاره دارد ، ۳ اما روايت ديگرى از همين امام همام عليه السلام ، به مصيبت هاى مالى نيز تصريح مى كند. متن حديث چنين است:
إنّه ليكون للعبد منزلة عند اللّه ، فما ينالها إلّا بإحدى الخصلتين: إمّا بذهاب ماله، أو ببليّةٍ فى جسده؛۴عبد را منزلتى نزد خداست كه جز با دو ويژگى بدان نمى رسد: از دست رفتن مال يا گرفتارى در جسم.
1.ر. ك : شرح ابن ابى الحديد ، ج ۱۳ ، ص ۱۳۱ و ۱۵۶.
2.بحار الأنوار ، ج ۸ ، ص ۱۷۴.
3.بحار الأنوار ، ج ۶۷ ، ص ۲۱۲ ، ح ۱۶.
4.الكافى ، ج ۲ ، ص ۲۵۷ ، ح ۲۳.