>

275
نسيم حديث

مناظره از منظر دين

چكيده

گفتگو، در فرهنگ انسانى جايگاه ويژه اى دارد و از اين رو، دين اسلام به عنوان يك آيين فرهنگ ساز، به آن نظر داشته و بدون آن كه به ردّ كامل آن بپردازد، شرط ها و آداب خاصّى را براى آن قرارداده است. اين شروط، چنان مهم هستند كه اگر گفتگو كننده قادر به رعايت آنها نباشد، از گفتگو نهى مى شود.
بر اين اساس، گفتگوهاى برون دينى و درون دينى، به دو گونه كلى جدال أحسن و زيبا و جدال و مراء نازيبا تقسيم بندى مى شود. در ادامه مقاله، تقسيم بندى هاى ريزترى نيز بر اساس هدف مناظره گر، مخاطب گفتگو و شخص به ميدان مناظره قدم نهاده، با توجه به روايات مى آيد. در بخش پايانى، آداب ايجابى و سلبى مناظره، به ترتيب اهميت بيان شده است، آدابى مانند پيروى از علم، نقد گفته و نه گوينده، پشت گرمى به حقيقت، بهره گيرى از قرآن و سنّت، و راستى و درستى. آداب سلبى نيز، در بخش آسيب شناسى مناظره و با عنوان هاى پيروى از گمان، تعصب ولجاجت، تقليد، هواپرستى، خشم و پشت گرمى به باطل آمده است.
كليد واژه ها : جواز مناظره، آداب مناظره، گونه هاى مناظره، جدال أحسن، مراء و كشمكش، آسيب شناسى مناظره.

معناى مناظره ۱

مناظره ، جدال و مجادله ، مراء ، حوار و تحاور و نيز الاحتجاج و مكابره ، واژه هاى گوناگونى هستند كه در قرآن و حديث و فرهنگ دينى ما ، هر يك بر گونه اى گفتگو

1.يكى از منابع اصلى اين گفتار ، كتاب گفتگوى تمدّن ها در قرآن و حديث ، است ، كه معرفى آن در مقاله مناظره هاى مكتوب مى آيد.


نسيم حديث
274

نشانه هاى سلبى كرامت

روايات ما ، افزون بر ارائه شناسه هاى متعدد ايجابى ، برخى رفتارها را نيز از كريم سلب كرده اند. اين روايات ميان كريم و اين صفات و رفتار ، دورى و فاصله انداخته و شخص بزرگوار را عارى از اين صفات دانسته اند. به ديگر سخن ، وجود اين صفات و رفتار ، مى تواند به عنوان نشانه اى بر عدم كرامت شخص متصف به آنها باشد. در اين جا نيز امام على عليه السلام شش چيز و امام حسن عليه السلام نيز يك رفتار را به عنوان نشانه هاى سلبى كرامت ، عنوان كرده اند. امام على عليه السلام دروغگويى ، خيانت ، احسان نكردن در برابر بدى ديگران ، جامه ننگ به تن كردن ، كينه توزى نمودن و شتاب كردن در انتقام گيرى را نشانه هاى سلبى كرامت ، دانسته اند و امام حسن عليه السلام فرموده است :
من عدّد نعمه محق كرمه؛هر كس احسان و نيكى هاى خود (به ديگران) را بشمرد، كرم خويش را نابود كرده است.
همه اين احاديث در باب « ما هو ليس من أخلاق الكرام » ۱ از همان كتاب ميزان الحكمة ، آمده است و هر چند تعداد آنها در مقايسه با نشانه هاى ايجابى كرامت كه در صفحات پيشين گذشت ، بسيار كمتر است ، اما تكميل كننده بسيار خوبى براى آنها به شمار مى آيد؛ زيرا وجود حالت ها و رفتارهاى غيركريمانه در فرد ، مى تواند شك و ترديد در باره كرامت او را فراز آورد و يا وى را از دايره كريمان بيرون سازد. اميد آن كه با روى آوردن به ويژگى هاى كريمان و دورى از رفتار فرومايگان ، در سلك كريمان درآييم و تاج كرامت انسانى را بر سر نهيم.

1.عنوان «الكرم ، باب ۳۴۷۴» .

  • نام منبع :
    نسيم حديث
تعداد بازدید : 64495
صفحه از 369
پرینت  ارسال به