مناظره دوم : مناظره با سليمان مروزى ۱
حسن بن محمّد نوفلى مى گويد : سليمان مروزى ، متكلم خراسان در عهد مأمون عباسى بر او در مى آيد و مأمون او را گرامى مى دارد و مى نوازد و به او پيشنهاد برگزارى يك مناظره جدّى را با امام رضا عليه السلام مى دهد. سليمان ابتدا نمى پذيرد ، زيرا تصوّر مى كند چون بنى هاشم در مجلس حضور دارند ، ممكن است نتواند حجّت را بر امام عليه السلام تمام كند و مناظره را به كمال و تمام به سود خود پيش برد. مأمون اصرار مى ورزد و در نهايت سليمان مى پذيرد.
مأمون از سوى ديگر ، امام رضا عليه السلام را بر مى انگيزد و به ايشان مى گويد :
مردى از مرو به سوى ما آمده كه متكلّم يگانه خراسان به شمار مى رود و خوب است كه گفتگويى با او داشته باشى .
امام رضا عليه السلام بر مى خيزد ، وضو مى گيرد و به مجلس مأمون مى رود. در آغاز ميان امام رضا عليه السلام و سليمان ، كلامى در باره معناى «بداء» در مى گيرد كه امام رضا عليه السلام بداء را به معناى آشكار شدن امرى در پى امرى ديگر به سبب مصلحت نهفته در آن مى داند و به آيات متعددى از قرآن استشهاد مى جويد كه همگى آنها ظهور در وجود اين سنّت الهى در هستى دارند. ۲ استدلال امام عليه السلام به گونه اى است كه سليمان وادار به پذيرش مى شود و خطاب به مأمون عباسى مى گويد :
يا أمير المؤمنين، لا أنكر بعد يومى هذا البداء، و لا أكذب به إن شاء اللّه ؛اى فرمانرواى مؤمنان، ديگر پس از امروز، بداء را انكار و تكذيب نمى كنم، ان شاء اللّه .مأمون كه در اينجا هدف خود را برآورده نمى بيند به سليمان مى گويد هر چه مى خواهى از امام رضا عليه السلام بپرس و سليمان يكى از غامض ترين مسائل علم كلام و توحيد ، يعنى صفت اراده الهى را از امام مى پرسد. اين پرسش و پاسخ به طول مى انجامد كه در كتاب دانشنامه عقايد اسلامى ترجمه كرده ام ۳ . ۴
1.الإحتجاج ، ج ۲ ، ص ۱۷۸.
2.ر. ك : سوره روم ، آيه ۱۱ ؛ سوره رعد ، آيه ۴۱ ؛ سوره فاطر ، آيه ۱۱ ؛ سوره توبه ، آيه ۱۰۷ كه همگى مورد استشهاد امام رضا عليه السلام قرار گرفته اند.
3.الإحتجاج ، ج ۲ ، ص ۱۷۹.
4.مقاله امام رضا عليه السلام و اراده خدا .
