مناظره هفتم : اصطفاى عترت
اين مناظره را ابو محمّد حسن بن على بن الحسين بن شعبة حرّانى در كتاب ارزشمند خود ، تحف العقول گزارش ۱ و شيخ صدوق رحمه اللهآن را در امالى خود املا و در عيون اخبار رضا عليه السلام نقل كرده است. ۲ شيخ صدوق اين مناظره را به صورت مسند و متصل به معصوم آورده و متن آن در هر سه كتاب فوق الذكر ، يكسان است. اين گفتگو در حضور مأمون صورت گرفته و يكى از طولانى ترين مناظره هاى امام رضا عليه السلام با عالمان عصر خويش است. موضوع اصلى مناظره در باره آيه « ثمّ أورثنا الكتاب الذين اصطفينا من عبادنا »۳ است كه آيا منظور از آن اصطفاى همة امت مى باشد يا تنها شامل عدّه خاصى مانند عترت پيامبر صلى الله عليه و آله مى شود؟
عالمان در محضر مأمون ، اين آيه را مختص به عترت نمى دانند و شامل همه امت مى پندارند. امام رضا عليه السلام بر اين نكته تأكيد مى ورزد كه به دليل آيه بعدى كه اين دسته را بهشتى مى شمارد ، عام بودن آيه را نسبت به همه امت نمى توان پذيرفت و گفتگو درمى گيرد. مأمون معناى «عترت طاهره» را از امام رضا عليه السلام جويا مى شود و امام عليه السلام نيز با استناد به آيات متعدد قرآن و نيز سخنان گهربار پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله مفهوم عترت را تبيين مى كند. سپس عالمان با مفروض گرفتن هم معنا بودن آل و عترت ، به سخن پيامبر صلى الله عليه و آله استشهاد مى جويند كه امت خود را آل خود دانسته است. امام رضا عليه السلام براى ردّ اين استشهاد از ايشان مى پرسد :
أخبرونى، هل تحرم الصدقة على الآل؟ قالوا: نعم، قال: فتحرم على الاُمّة؟ قالوا: لا،قال: هذا فرق ما بين الآل و الاُمّة؛۴به من بگوييد آيا صدقه بر آل حرام است؟ گفتند: آرى، فرمود: بر امت نيز حرام است؟ گفتند: نه، فرمود: اين تفاوت ميان آل و امّت است.
مناظره با ورود دوباره مأمون به بحث ادامه مى يابد و امام رضا عليه السلام با آوردن آيات متعددى از قرآن ، ادعاى حق خود را اثبات مى كند. در ادامه مناظره ، عالمان و گاه مأمون سؤال هايى از امام عليه السلام مى پرسند و در پايان مناظره ، امام به بيان معناى اصطفاء در قرآن و ويژگى هاى اهل بيت با بهره گيرى از تفسير و تاريخ صدر اسلام مى پردازد.
