نكوهش و هشدار

بيمارىِ اخلاقىِ نفاق ، درد دائمى انسان ها و ملّت ها بوده است و منافق ، خارى خليده در جان گروه ها و اجتماعات بشرى. زشتى اين بيمارى و اثرهاى زيانبارش در جوامع بشرى و بيش از آن ، در روان و جان مبتلاى به آن ، منشأ نكوهش آن در قرآن و سيره معصومان عليهم السلام گشته است.
پرداختن به نفاق و منافقان در دوازده سوره قرآنى ^۱ ، افزون بر سوره ويژه آنان ، خطر اين خوى زشت انسانى را به ما مى نماياند؛ به خصوص اگر شيوه اجمال گويى و رازگويى قرآن را در نظر آوريم. هم از اين رو ، مذمّت ها و هشدارهاى معلّم قرآن (پيامبر) و مؤوّل آن (امام على) در اين باره ، افزون تر از هشدارهاى آنان در باره بسيارى عيب هاى اخلاقى است. اين هشدارها ، هم متوجّه خود منافقان و انسان هايى است كه در معرض ابتلاى به آنند و هم ، خطاب به جامعه اى كه وجود چنين منافقانى آن را آزار مى دهد ، و گاه از آن غافل است.
امام على عليه السلام ، نفاق را ننگ خصلت ها خوانده است ^۲ ، يعنى هر خصلت زيبايى بر اثر اتّصاف به آن ، به زشتى مى گرايد ، و اگر مانند صداقت و خوشرويى باشد ، نابود مى گردد؛ چه ، خوشرويىِ دورو و صداقت دروغين ، معنايى نداشته ، ننگ اخلاقى محسوب مى شود. امام على در نكوهش نفاق ، به اين بسنده نكرده ، مى فرمايد :
شرّ الأخلاق الكذب و النفاق؛^۳بدترين خوى ها، دروغ گويى و دورويى است.
آن امام گرامى ، دورويى و ظاهرسازى را براى انسان بسيار زشت مى داند ^۴ و فرمان به اجتناب از آن مى دهد :

نفاق و منافقان از ديدگاه امام موحّدان

چكيده

نفاق، بيمارى اخلاقى خطرناك و ننگ خصلت ها است. نفاق، اگرچه آثارش در اجتماع و سياست ظاهر مى شود، اما از درون فرد سرچشمه مى گيرد و از اين رو، امامان عليهم السلام ، انسان ها را از آن بيم داده اند.
نفاق، دو گونه اعتقادى ، سياسى و اجتماعى اخلاقى دارد و توجه به اين دو گونه، ضعف وشدت نكوهش هاى وارده در روايات را توجيه مى كند. ما ويژگى هاى هر دو نوع را بر حسب فراوانى نسبى آن، بر شمرده و شك و ترديد، عبرت ناپذيرى، علم بى عمل، پارسايى دروغين، دنياطلبى و نگاه نداشتن زبان را، نشانه هايى دانسته ايم كه در گونه نخست نفاق، بيشتر به چشم مى آيد و آراستگى دروغين، چاپلوسى، چند رنگى و آسان گيرى برخود و سخت گيرى بر ديگران را، جزو ويژگى هاى گونه دوم آورده ايم.
مقاله، به شگردهاى منافقان نيز اشاره دارد و در اين ميان، از سخنان أمير المؤمنين عليه السلام بهره برده است. رفتار شناسى منافق نيز در ادامه آمده است و سپس به ريشه هاى درونى و روحى نفاق و عوامل پيدايش آن، مانند احساس كهترى، بيمارى روانى ستيزه جويى و رذيلت هاى اخلاقى پرداخته ايم. پس از بيان زيان هاى نفاق، به شيوه درمان آن نيز اشاره كرده وسپس چگونگى موضع گيرى در برابر منافقان درمان ناپذير را، با استناد به گفتار و كردار امام على عليه السلام توضيح داده ايم.
كليد واژه ها : گونه هاى نفاق، نشانه هاى نفاق، ريشه هاى نفاق، نفاق و حقارت، رفتارشناسى منافق، رويارويى با منافق، شگردهاى منافقان، زيان هاى نفاق و درمان نفاق.