1 . تنبلى و سستى

همان گونه كه عزم و جديت ، از اسباب اصلى حركت به سوى سعادت است ، خمودى و كسالت ، از موانع عمده آن به شمار مى آيد. امام على عليه السلام ، در اين باره مى فرمايد:
آن كه به جاى كوشش، با سستى و پوچى و وقت گذرانى خو كرده است، فرسنگ ها از سعادت فاصله دارد. ^۱
آرى ، هر چيز بهايى دارد و خوشبختىِ جاويدان ، بيشترين هزينه را دارد. پرداخت هزينه زندگى ابدى نيز تلاش هميشگى مى خواهد و انسان سست و خمود را ياراى پرداخت اين بها نيست.

2 . فريب خوردن

حركت پيوسته در مسير ، نتيجه مراقبت همواره مقصد و توجه ننمودن به وسوسه هاى دل انگيز مناظر اطراف است. شيطان ، گاه در لباس دوست و گاه در لباس دنيا ، جلوه گرى مى كند و ما را به خود مشغول مى سازد. گاه توقّف و گاه ، از راه بيرون شدن ، گاه ، فريبِ زرق و برق زودگذر دنيا را خوردن و گاه ، مغلوب خواسته ها و شهواتِ درون شدن و اين همه ، سر از بدبختى درمى آورد و ناكامى. ^۲
فريب ، نتيجه به كار نبردن كامل و درست عقل و خرد است و حاصل غلبه هوس بر تدبير و نيز سود بردن از تجربه ها و دستاوردهاى خود و ديگران. ^۳ در اين ميان ، گاه تجربه هايى بس گران بها و حاصل شكست هاى فراوان و مكرّر بزرگان ، مى تواند ما را از آزمودن مجدد بسيارى چيزها بى نياز كند و چشم دل ما را باز و از اغفال و فريب ، محفوظ بدارد. حافظ ، اين چنين ما را پند مى دهد:

نصيحت گوش كن جانا كه از جان ، دوست تر دارندجوانان سعادتمند ، پند پير دانا را

دريغ و درد كه تا اين زمان ندانستمكه كيمياى سعادت ، رفيق بود ، رفيق!

10 . استمرار و استقامت

بسيارى از ما ، آغازگران خوبى هستيم ، امّا ادامه دهندگان نيرومندى نيستيم. آمدن به راه و جزم كردنِ عزم و اراده ، گام مهمى است ، آن هم گام نخست! گام هاى بعدى نيز مهم اند و استمرار در حركت ، شرط رسيدن به نقطه اوج .
گفتيم كه سعادت ، يك نقطه نيست و در يك لحظه ، اتفاق نمى افتد و اين ، يعنى رفتن و رفتن و دست از طلب نكشيدن و پا از ميدان پس ننهادن. كوشش كردن با تمام توان و در هميشه روزگار ، شرط موفقيت و ره بردن به سراى خوشبختى است. ^۱ نشانىِ خانه سعادت ، به تدريج روشن مى گردد ، غصّه نخوريد و نوميد نگرديد! اگر به راه خود ، ايمان داريد و راهنما را مى شناسيد ، از طول مسير نهراسيد ، پيش به سوى قلّه.
آنچه گفتيم ، تنها بخشى از عوامل متعدد سعادت است و توصيه هاى ديگرى نيز در دست است ، همچون حسابرسىِ هر روز كارهاى خود ، دعا و مناجات و راز و نياز با خدا و خدمت به مردم و... و همه اينها در اطاعت از فرمان هاى خدا و پيروى از راه و روش فرستادگان او و در رأس آنان پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله خلاصه مى شود؛ چه ، آنان خود مجسّمه عملى ايمان و باور و استقامت و زهد و رضايت و قناعت و دعا و شب زنده دارى در كنار خدمت به خلق بوده اند و گوى سعادت را پيش از ديگران ربوده اند. ^۲
اينك به موانع راه خوشبختى و آفات آن اشاره مى كنيم :

ب موانع خوشبختى

مى توان تن زدن از پى گيرى هر آنچه را در بخش پيش گفتيم ، به گونه اى ، از موانع رسيدن به خوشبختى دانست ، امّا چند مانع را به دليل نام بردن از آنها در سخنان پيشوايانِ سعادت برمى شمريم.