شوخى

شوخى، سخنى است که لب‌هاى شنونده را به لبخند باز کند و خنده ـ هر چه قدر هم کم‌رنگ باشد ـ ، حتّى نيمْ‌خند و حتّى خيال خنده، شگفتىِ مطبوعى به روح انسان مى‌بخشند که غالباً با آرامش اعصاب و سبُکى ذهن، همراه است. ^۱
شوخ‌طبعى، خوش‌رويى و خوش‌سخنى را مى‌توان ساده‌ترين راه‌هاى شادى‌بخشى دانست. شوخى، روح‌ها را شادمانه مى‌کند و با آفرينش لبخند، انسان و محيط را شادابى و خُرّمى مى‌بخشد و کيست که شادى را نخواهد و در جستجوى نشاط و تازگى نباشد؟
امام على(ع) مى‌فرمايد:
شادمانى، گشايشِ خاطر مى‌آورد.^۲
اوقات شادى، غنيمت است. ^۳
و هر که شادى‌اش اندک باشد، آسايش او در مرگ خواهد بود. ^۴

در گفتار و رفتار بزرگان

پيامبر گرامى اسلام ـ که اُسوه نيکوى امّت است و مبعوث شده است تا فضايل اخلاقى را کمال بخشد ـ ، با مردم، شوخى مى‌کرد تا آنها را شاد کند ^۵ و مى‌فرمود:

شمرده‌اند. غم، بى زحمت و به رايگان به دست مى‌آيد؛ امّا شادى، رايگان نيست و براى کسب آن بايد کوشش کرد. ^۱
براى شاد کردنِ انسان اندوهگين نيز بايد روح او را از حالت رکودْ بيرون آورد؛ جريان‌هاى فکرى ـ روحى او را شتاب بخشيد؛ و او را تا جاى ممکن، سبک‌بار کرد. شايد بر همين اساس است که از «شادابى» به عنوان نخستين اثر و فايده «ايمان مذهبى» ياد کرده‌اند. ^۲
سِرّ طربناکى دائمى عارفان و اولياى خدا را در اين دانسته‌اند که آنها هر روز و هر ساعت، در پى ارتقاى علمى و اخلاقى خويش و جامعه خويش‌اند؛ امروز و ديروزشان يکى نيست؛ از آن جا که تعلّقات کمترى در دنيا دارند، سبک‌ بارترند و گرفتارى‌هايشان کمتر است؛ ديگر انسان‌ها را دوست مى‌دارند، پس به يارى آنها مى‌شتابند؛ روابط ساده و صميمانه‌اى با ديگران دارند و... خلاصه: چنان روح فعّال و پرشتابى دارند که غم در آن نمى‌پايد و چون خاشاکى در دست موج، خواهد گذشت. ^۳
پس بايد پذيرفت که شادى پايدار، آسان به دست نمى‌آيد و شادمانگى، نتيجه يک تلاش واقعى و آگاهانه است. بدين ترتيب، شاد بودن، هنر است و شاد ساختن، هنرى بزرگ‌تر؛ هنرى که آموختنش وظيفه انسانى و اسلامىِ ماست. ^۴