الفصل السادس والثلاثون: ما رُويَ مِنَ الأَدعيَةِ في تَعقيبِ الصَّلاةِ

۵۳۳.الإمام الجواد عليه السلام :كانَ النَّبيُّ صلى الله عليه و آله يَقولُ إذا فَرَغَ مِن صَلاتِهِ : اللّهُمَّ اغفِر لي ماقَدَّمتُ وما أخَّرتُ وما أسرَرتُ وما أعلَنتُ وإسرافي عَلى نَفسي وما أنتَ أعلَمُ بِهِ مِنّي ، اللّهُمَّ أنتَ المُقَدِّمُ وأنتَ المُؤَخِّرُ ، لا إلهَ إلاّ أنتَ ، بِعِلمِكَ الغَيبَ وبِقُدرَتِكَ عَلَى الخَلقِ أجمَعينَ ، ما عَلِمتَ الحَياةَ خَيرًا لي فَأَحيِني ، وتَوَفَّني إذا عَلِمتَ الوَفاةَ خَيرًا لي ، اللّهُمَّ إنّي أسأَلُكَ خَشيَتَكَ فِي السِّرِّ والعَلانيَةِ ، وكَلِمَةَ الحَقِّ فِي الغَضَبِ والرِّضا ، والقَصدَ فِي الفَقرِ والغِنى ، وأسأَلُكَ نَعيمًا لا يَنفَدُ ، وقُرَّةَ عَينٍ لا يَنقَطِعُ ، وأسأَلُكَ الرِّضا بِالقَضاءِ ، وبَرَكَةَ المَوتِ بَعدَ العَيشِ ، وبَردَ العَيشِ بَعدَ المَوتِ ، ولَذَّةَ المَنظَرِ إلى وَجهِكَ وشَوقًا إلى رُؤيَتِكَ ولِقائِكَ ، مِن غَيرِ ضَرّاءَ مُضِرَّةٍ ولا فِتنَةٍ مُضِلَّةٍ ، اللّهُمَّ زَيِّنّا بِزينَةِ الإِيمانِ واجعَلنا هُداةً مَهديّينَ ، اللّهُمَّ اهدِنا فيمَن هَدَيتَ ، اللّهُمَّ إنّي أسأَلُكَ عَزيمَةَ الرَّشادِ والثَّباتِ فِي الأَمرِ والرُّشدِ ، وأسأَلُكَ شُكرَ نِعمَتِكَ وحُسنَ عافِيَتِكَ وأداءَ حَقِّكَ ، وأسأَلُكَ يا رَبِّ قَلبًا سَليما ولِسانا صادِقًا ،
وأستَغفِرُكَ لِما تَعلَمُ ، وأسأَلُكَ خَيرَ ما تَعلَمُ ، وأعوذُ بِكَ مِن شَرِّ ما تَعلَمُ ، فَإِنَّكَ تَعلَمُ ولا نَعلَمُ وأنتَ عَلاّمُ الغُيوبِ ^۱ .

فصل سى و ششم: دعاهاى روايت شده در پى نماز

۵۳۳.امام جواد عليه السلام :هرگاه پيامبر صلى الله عليه و آله از نمازش فارغ مى شد مى گفت: خدايا، آنچه را كرده و مى كنم، نهان و آشكار كرده ام، اسراف بر خود را و آنچه را كه تو بهتر از من مى دانى، بر من بيامرز. خدايا تو پيش از همه و پس از همه هستى، جز تو خدايى نيست . به داناييت بر نهان و به تواناييت بر همه خلقت سوگند، تا آنگاه كه زندگى را برايم بهتر مى دانى، مرا زنده نگاه دار و آنگاه كه مرگ را برايم بهتر مى دانى، مرا بميران . خدايا ، همانا من بيم از تو را در نهان و آشكار ، سخن حق را در خشم و خشنودى و ميانه روى را در تنگدستى و توانگرى، از تو مى خواهم. نعمتى تمام ناشدنى و روشنى چشمى ناگسستنى را از تو مى خواهم . خشنودى به حكم تو، مرگى مبارك پس از زندگى و زندگانى آرام پس از مرگ، لذت نگاه به تو و شوق ديدارت و ملاقات تو بى رنجى گزنده و فتنه اى گمراه كننده را، از تو مى خواهم. خدايا ، ما را به زينت ايمان، مزيّن كن و راهنما و راهيافته قرار ده. خدايا ، ما را در ميان آنان كه ره نمودى، ره بنما . خدايا ، همانا من اراده قوى بر يافتن راه راست و و پايدارى در كار و استوارى در راه حق را از تو مى خواهم. سپاسگزارى نعمتت را، سلامتى كامل و اداى حقت را
مى خواهم. اى پروردگار من ، دلى پيراسته و زبانى راستگو از تو مى خواهم. از آنچه كه مى دانى آمرزش مى طلبم و نيكوترين آنچه كه مى دانى از تو مى خواهم و از بدى آنچه مى دانى به تو پناه مى برم ، كه تو مى دانى و ما نمى دانيم و تو به نهانها بسيار دانايى ^۲ .

۵۳۰.الطَّبرَسيّ :في كِتابٍ لِمُحَمَّدِ بنِ عَبدِاللّهِ الحِمَيريِّ إلَى الإِمامِ المَهدِيِّ عليه السلام ، سَأَلَ عَن سَجدَةِ الشُّكرِ بَعدَ الفَريضَةِ : فَإِنَّ بَعضَ أصحابِنا ذَكَرَ أنَّها بِدعَةٌ ، فَهَل يَجوزُ أن يَسجُدَها الرَّجُلُ بَعدَ الفَريضَةِ؟ وإن جازَ فَفي صَلاةِ المَغرِبِ هيَ بَعدَ الفَريضَةِ أو بَعدَ الأَربَعِ رَكَعاتِ النّافِلَةِ؟
فَأَجابَ عليه السلام : سَجدَةُ الشُّكرِ مِن ألزَمِ السُّنَنِ وأوجَبِها ، ولَم يَقُل: إنَّ هذِهِ السَّجدَةَ بِدعَةٌ، إلاّ مَن أرادَ أن يُحدِثَ في دينِ اللّهِ بِدعَةً .
فَأَمَّا الخَبَرُ المَرويُّ فيها بَعدَ صَلاةِ المَغرِبِ والاختِلافُ في أنَّها بَعدَ الثَّلاثِ أو بَعدَ الأَربَعِ فَإِنَّ فَضلَ الدُّعاءِ والتَّسبيحِ بَعدَ الفَرائِضِ عَلَى الدُّعاءِ بِعَقيبِ النَّوافِلِ كَفَضلِ الفَرائِضِ عَلَى النَّوافِلِ ، والسَّجدَةُ دُعاءٌ وتَسبيحٌ . فَالأَفضَلُ أن يَكونَ بَعدَ الفَرضِ ، فَإِن جُعِلَت بَعدَ النَّوافِلِ أيضًا جازَ ^۱ .

8 / 35

تَعفيرُ الخَدَّين

۵۳۱.الإمام الصادق عليه السلام :كانَ موسَى بنُ عِمرانَ عليه السلام إذا صَلّى لَم يَنفَتِل ^۲ حَتّى يُلصِقَ خَدَّه الأَيمَنَ بِالأَرضِ وخَدَّهُ الأَيسَرَ بِالأَرضِ ^۳ .

۵۳۲.عنه عليه السلام :أوحَى اللّهُ عز و جل إلى موسى عليه السلام أن يا موسى ، أتَدري لِمَ اصطَفَيتُكَ بِكَلامي دونَ خَلقي ؟ قالَ : يا ربِّ ، ولِمَ ذاكَ ؟ قالَ : فَأَوحَى اللّهُ تَبارَكَ وتَعالى إلَيهِ أن يا موسى ، إنّي قَلَّبتُ عِبادي ظَهرًا لِبَطنٍ فَلَم أجِد فيهِم أحَدًا أذَلَّ لي نَفسًا مِنكَ . يا موسى ، إنَّكَ إذا صَلَّيتَ وَضَعتَ خَدَّكَ عَلَى التُّرابِ ـ أو قالَ : عَلَى الأَرضِ ـ ^۴ .

۵۳۰.طبرسى:محمد بن عبداللّه حميرى در نامه اى به امام مهدى (عج) از سجده شكر پس از نماز واجب پرسيد و اينگونه نوشت: برخى از ياران آن را بدعت مى دانند، آيا جايز است ، انسان اين سجده را پس از نماز واجب بگزارد؟ و اگر جايز است در نماز مغرب پس از خود نماز است يا پس از آنكه چهار ركعت نماز نافله مغرب را هم خواند؟
امام پاسخ داد: سجده شكر از لازمترين و ضرورى ترين سنّتها است و هيچكس آن را بدعت نخوانده، مگر كسى كه خود در پى بدعتگذارى در دين است. و اما روايتى كه سجده شكر پس از نماز مغرب و اختلاف در زمان انجام آن را مطرح مى كند كه آيا پس از سه ركعت مغرب يا پس از چهار ركعت نافله آن است، (پاسخش اين است) برترى دعا و تسبيح پس از نمازهاى واجب، بر دعا پس از نمازهاى نافله، مانند برترى خود نمازهاى واجب بر نافله است و سجده شكر، گونه اى دعا و تسبيح است. پس بهتر است، پس از نماز واجب باشد. گرچه انجامش پس از نمازهاى نافله نيز جايز است.

8 / 35

گونه برخاك نهادن

۵۳۱.امام صادق عليه السلام :موسى بن عمران عليه السلام هرگاه نماز مى گزارد، تا گونه راست و چپش را به زمين نمى چسباند ، در پى كار ديگرى نمى رفت .

۵۳۲.خداوند به موسى عليه السلام وحى كرد كه اى موسى، آيا مى دانى از ميان آفريده هايم چرا تو را به هم صحبتى ام برگزيدم؟ گفت: اى پروردگار من، به چه سبب ؟ پس خداوند تبارك و تعالى به او وحى كرد كه اى موسى: من درون و برون بندگانم را وارسى كردم . پس هيچكس را نيافتم كه خود را براى من بيش از تو خوار سازد، اى موسى، تو هرگاه نماز مى گزارى، گونه ات را بر خاك ـ يا گفت : بر زمين ـ مى نهى.