۱۰.الإمام الرضا عليه السلام :إنَّ عِلَّةَ الصَّلاةِ أنَّها إقرارٌ بِالرُّبوبيَّةِ للّهِِ عز و جل ، وخَلعُ الأَندادِ ، وقيامٌ بَينَ يَدَيِ الجَبّارِ جَلَّ جَلالُهُ ، بِالذُّلِّ والمَسكَنَةِ والخُضوعِ والاِعتِرافِ ، والطَّلَبِ لِلإِقالَةِ مِن سالِفِ الذُّنوبِ ، وَوَضعُ الوَجهِ عَلَى الأَرضِ كُلَّ يَومٍ إعظاما للّهِ جَلَّ جَلالُهُ وأن يَكونَ ذاكِرا غَيرَ ناسٍ ولا بَطِرٍ ، ويَكونَ خاشِعًا مُتَذَلِّلاً راغِبًا طالِبًا لِلزّيادَةِ فِي الدّينِ والدُّنيا مَعَ ما فيهِ مِنَ الإِيجابِ والمُداوَمَةِ عَلى ذِكرِ اللّهِ عَزَّوجَلَّ بِاللَّيلِ والنَّهارِ ، لِئَلاّ يَنسَى العَبدُ سَيِّدَهُ ومُدَبِّرَهُ وخالِقَهُ فَيَبطَرَ ويَطغى ، ويَكونَ ذلِكَ في ذِكره لِرَبِّهِ جَلَّ وعَزَّ وقِيامِهِ بَينَ يَدَيهِ زاجِرًا لَهُ عَنِ المَعاصي ومانِعًا لَهُ مِن أنواعِ الفَسادِ ^۱ .

۱۱.عنه عليه السلامـ في بَيانِ عِلَّةِ الصَّلاةِ ـ: طاعَةٌ أمَرَهُم بِها وشَريعَةٌ حَمَلَهُم عَلَيها ، وفي الصَّلاةِ تَوقيرٌ لَهُ وتَبجيلٌ وخُضوعٌ مِنَ العَبدِ إذا سَجَدَ ، والإِقرارُ بِأَنَّ فَوقَهُ رَبًّا يَعبُدُهُ ويَسجُدُ لَهُ ^۲ .

۱۰.امام رضا عليه السلام :حكمت نماز ، اقرار به ربوبيت خداوند عز و جل و شريك نگرفتن براى اوست. ايستادن در پيشگاه جبروت الهى ، با خوارى و بيچارگى، افتادگى و اعتراف و درخواست بخشش گناهان گذشته است. صورت نهادن بر خاك در هر روز براى بزرگداشت خداوند جلّ جلاله است، تا به ياد او ـ نه فراموشكار و گردنكش كه ـ فروتن و خوار و خواهان و مشتاق فزونى دين و دنياى خود باشد. افزون بر اين ها، نماز، ذكر خداوند عز و جل و دوام آن در شب و روز است تا بنده، مالك و مدبّر و آفريدگارش را از ياد نبرد و گرنه سركشى و طغيان مى كند و اين در ياد كردن پروردگار عز و جل و ايستادن در پيشگاهش نهفته است، كه او را از سرپيچى نهى مى كند و از انواع فساد باز مى دارد.

۱۱.در تبيين حكمت نماز ـ : اطاعتى است كه [ خدا ] آنان را بدان امر كرده و آيينى است كه بر آن وادارشان ساخته است . در نماز بزرگداشت و گراميداشت خداوند و فروتنى بنده هنگام سجده است و اقرار به اينكه بالاتر از او ، پروردگارى است كه به عبادتش مى پردازد و برايش سجده مى كند.

الفصل الثاني: حِكمَةُ الصَّلاةِ

الكتاب:

«أقِمِ الصَّلاةَ لِذِكري» ^۱ .

۷.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنَّما فُرِضَتِ الصَّلاةُ . . . لاِءِقامَةِ ذِكرِ اللّهِ ^۲ .

۸.الإمام عليّ عليه السلام :فَرَضَ اللّهُ الإِيمانَ تَطهيرًا مِنَ الشِّركِ ، والصَّلاةَ تَنزيهًا عَنِ الكِبرِ ^۳ .

۹.هِشامُ بنُ الحَكَمِ :سَأَلتُ أبا عَبدِ اللّهِ عليه السلام عَن عِلَّةِ الصَّلاةِ فَإِنَّ فيها مَشغَلَةً لِلنّاسِ عَن حَوائِجِهِم ومَتَعَبةً لَهُم في أبدانِهِم ، قالَ : فيها عِلَلٌ ، وذلِكَ أنَّ النّاسَ لَو تُرِكوا بِغَيرِ تَنبيهٍ ولا تَذَكُّرٍ لِلنَّبيِّ صلى الله عليه و آله بِأَكثَرَ مِنَ الخَبَرِ الأَوَّلِ وبَقاءِ الكِتابِ في أيديهِم فَقَط لَكانوا عَلى ما كانَ عَلَيهِ الأَوَّلونَ ، فَإِنَّهُم قَد كانُوا اتَّخَذوا دينًا ووَضَعوا كُتُبًا ودَعَوا اُناسا إلى ما هُم عَلَيهِ وقَتَلوهُم عَلى ذلِكَ ، فَدَرَسَ أمرُهُم وذَهَبَ حينَ ذَهَبوا ، وأرادَ اللّهُ تَبارَكَ وتَعالى أن لا يُنسيَهُم أمرَ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آلهفَفَرَضَ عَلَيهِمُ الصَّلاةَ يَذكُرونَهُ في كُلِّ يَومٍ خَمسَ مَرّاتٍ يُنادونَ بِاسمِهِ ،
وتَعَبّدوا بِالصَّلاةِ وذِكرِ اللّهِ لِكَي لا يَغفُلوا عَنهُ ويَنسَوهُ فَيَندَرِسَ ذِكرُهُ ^۴ .

فصل دوّم: حكمت نماز

قرآن:

«نماز را براى ياد من، بپا دار.»

۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :نماز واجب شده است ... براى بر پا داشتن ياد خدا.

۸.امام على عليه السلام :خداوند ايمان را جهت پاك كردن از شرك، و نماز را براى دورى از كبر واجب كرد.

۹.هشام بن الحكم:از امام صادق پرسيدم: با اينكه نماز مردم را از كار و زندگى باز مى دارد و تن هايشان را خسته مى كند، چرا واجب شده است؟ امام فرمود: در آن، علتهايى نهفته است. اگر مردم بدون هيچ آگاهى و يادآورى از پيامبر اكرم رها شوند و تنها به همان رسالت نخستين و حضور قرآن در ميان آنان بسنده شود، مانند امتهاى پيشين مى گردند كه به دين گرويدند و كتابهايى هم نوشتند و مردم را به دين خود فراخواندند و حتى براى آن جنگيدند، امّا با رفتنشان، دينشان هم رفت و اثرى از آنان باقى نماند. حال آنكه خداوند تبارك و تعالى خواست كه مردم حضرت محمّد صلى الله عليه و آله را از ياد نبرند. از اين رو نماز را بر آنان واجب كرد تا او را هر روز، پنج بار ياد كنند و نام [ مباركش ] را بر زبان آورند و به نماز و ياد خدا
فرمان داده شدند، تا غافل نگردند و او را فراموش نكنند مبادا يادش از خاطرها برود .