5 / 5

أوَّلُ ما يَجِبُ تَعَلُّمُهُ

۵۸.أبو مالِكٍ الأَشجَعِيّ عَن أبيهِ :كانَ رَسولُ اللّه صلى الله عليه و آله إذا أسلَمَ الرَّجُلُ ، أوَّلُ ما يُعَلِّمُهُ الصَّلاةُ ^۱ .

۵۹.رسول اللّه صلى الله عليه و آلهـ لَمّا بَعَثَ مُعاذًا عَلَى اليَمَنِ ـ: إنَّكَ تَقدَمُ عَلى قَومٍ أهلِ كِتابٍ ، فَليَكُن أوَّلُ ما تَدعوهُم إلَيهِ عِبادَةَ اللّهِ ، فَإِذا عَرَفُوا اللّهَ فَأَخبِرهُم أنَّ اللّهَ قَد فَرَضَ عَلَيهِم خَمسَ صَلَواتٍ في يَومِهِم ولَيلَتِهِ ^۲ .

6 / 5

أوَّلُ ما يُحاسَبُ بِهِ

۶۰.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنَّ عَمودَ الدّينِ الصَّلاةُ ، وهيَ أوَّلُ ما يُنظَرُ فيهِ مِن عَمَلِ ابنِ آدَمَ ، فَإِن صَحَّت نُظِرَ في عَمَلِهِ ، وإن لَم تَصِحَّ لَم يُنظَر في بَقيَّةِ عَمَلِهِ ^۳ .

۶۱.عنه صلى الله عليه و آله :أوَّلُ ما يُحاسَبُ بِهِ يَومَ القيامَةِ الصَّلاةُ ، فَمَن أجابَ فَقَد سَهُلَ عَلَيهِ ما بَعدَهُ ، ومَن لم يُجِب فَقَدِ اشتَدَّ ما بَعدَهُ ^۴ .

۶۲.عنه صلى الله عليه و آله :إذا كانَ يَومَ القيامَةِ يُدعى بِالعَبدِ فَأَوَّلُ شَيءٍ يُسأَلُ عَنهُ الصَّلاةُ ، فَإِن جاءَ بِها تامَّةً وإلاّ زُجَّ بِهِ فِي النّارِ ^۵ .

۶۳.عنه صلى الله عليه و آله :إنَّ أوَّلَ مَا يُحاسَبُ بِهِ العَبدُ يَومَ القيامَةِ مِن عَمَلِهِ صَلاتُهُ ، فَإِن صَلُحَت فَقَد أفلَحَ وأنجَحَ ، وإن فَسَدَت فَقَد خابَ وخَسِرَ ^۶ .

5 / 5

نخستين آموزش واجب

۵۸.ابو مالك اشجعى از پدرش:نماز، نخستين چيزى بود كه پيامبر به افراد تازه مسلمان، مى آموخت.

۵۹.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ هنگام فرستادن معاذ به يمن ـ فرمود : تو بر كسانى وارد مى شوى كه اهل كتابند . پس بايد نخستين چيزى كه آنان را بدان مى خوانى، بندگى خداوند باشد. سپس هنگامى كه خدا را شناختند، آگاهشان كن كه خداوندپنج نماز در شبانه روز بر ايشان واجب كرده است.

6 / 5

نخستين مورد باز خواست

۶۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :نماز ستون دين و نخستين عمل انسان است كه در آن مى نگرند. پس اگر صحيح بود، اعمالش را مى بينند و اگر صحيح نبود، بقيه كارهايش ديده نمى شود.

۶۱.نخستين چيزى كه در روز قيامت، بازخواست مى شود، نماز است. پس هر كس پاسخ داد، مرحله هاى بعد بر او آسان مى شود و هر كس پاسخ ندهد، بر او سخت مى گردد.

۶۲.روز قيامت كه در رسيد، بنده را مى خوانند و نخستين چيزى كه از او مى خواهند، نماز است. اگر آن را درست بياورد [ كه رستگار شده است ]و گر نه در آتش انداخته مى شود .

۵۵.ابنُ شهرآشوب :العِباداتُ لَم يُشرَع مِنها مُدَّةَ مُقامِهِ بِمَكَّةَ إلاَّ الطَّهارَةُ والصَّلاةُ ، وكانَت فَرضًا عَلَيهِ وسُنَّةً لاُِمّتِهِ، ثُمَّ فُرِضَتِ الصَّلَواتُ الخَمسُ بَعدَ إسرائِهِ وذلِكَ فِيالسَّنَةِ التّاسِعَةِ مِن نُبُوَّتِهِ ، فَلَمّا تَحَوَّلَ إلَى المَدينَةِ فُرِضَ صيامُ شَهرِ رَمَضانَ فِي السَّنَةِ الثّانيَةِ مِنَ الهِجرَةِ في شَعبانَ ، وحُوِّلَتِ القِبلَةُ وفُرِضَ زَكاةُ الفِطرِ وفُرِضَت فيها صَلاةُ العيدِ ، وكانَ فَرضُ الجُمُعَةِ في أوَّلِ الهِجرَةِ بَدَلاً مِن صَلاةِ الظُّهرِ ، ثُمَّ فُرِضَت زَكاةُ الأَموالِ ، ثُمَّ الحَجُّ والعُمرَةُ والتَّحليلُ والتَّحريمُ والحَظرُ والإِباحَةُ والاستِحبابُ والكَراهَةُ، ثُمَّ فُرِضَ الجِهادُ ثُمَّ وَلايَةُ أميرِالمُؤمِنينَ عليه السلا ^۱ .

۵۶.أيضًا :إنَّ النَّبيَّ صلى الله عليه و آله لَمّا أتى لَهُ سَبعٌ وثَلاثونَ سَنَةً كان يَرى في نَومِهِ كَأَنَّ آتيًا أتاهُ فَيَقولُ : يا رَسولَ اللّهِ ، فَيُنكِرُ ذلِكَ ، فَلَمّا طالَ عَلَيهِ الأَمرُ كان يَومًا بَينَ الجِبالِ يَرعى غَنًَما لِأَبي طالبٍ فَنَظَرَ إلى شَخصٍ يَقولُ : يا رَسولَ اللّهِ ، فَقالَ لَهُ : مَن أنتَ ؟ قالَ : أنا جَبرَئيلُ أرسَلَنِي اللّهُ إلَيكَ لِيَتَّخِذَكَ رَسولاً ، فَأَخبَرَ النَّبيُّ صلى الله عليه و آلهخَديجَةَ بِذلِكَ ، فَقالَت : يا مُحَمَّدُ ، أرجو أن يَكونَ كَذلِكَ ، فَنَزَلَ عَلَيهِ جَبرَئيلُ وأنزَلَ عَلَيهِ ماءً مِنَ السَّماءِ عَلَّمَهُ الوُضوءَ والرُّكوعَ والسُّجودَ ، فَلَمّا تَمَّ لَهُ أربَعونَ سَنَةً عَلَّمَهُ حُدودَ الصَّلاةِ ولَم يَنزِل عَلَيهِ أوقاتَها ، فَكانَ يُصَلّي رَكعَتَينِ رَكعَتَينِ في كُلِّ وَقتٍ ^۲ .

۵۷.أيضا :أدّى إلَيهِ ( صلى الله عليه و آله ) جَبرَئيلُ الرِّسالَةَ عَنِ اللّهِ تَعالى . . . ثُمَّ كانَ جَبرَئيلُ يَأتيهِ ولا يَدنو مِنهُ إلاّ بَعدَ أن يَستَأذِنَ عَلَيهِ ، فَأتاهُ يَوما وهُوَ بِأَعلى مَكَّةَ ، فَغَمَزَ بِعَقِبِهِ بِناحِيَةِ الوادي ، فَانفَجَرَ عَينٌ ، فَتَوَضَّأَ جَبرَئيلُ وتَطَهَّرَ الرَّسولُ ثُمَّ صَلَّى
الظُّهرَ ، وهيَ أوَّلُ صَلاةٍ فَرَضَهَا اللّهُ تَعالى ^۳ .

۵۵.ابن شهر آشوب:در مدتى كه پيامبر در مكّه بود، هيچ عبادتى تشريع نشد مگر طهارت و نماز كه بر او، واجب و براى امت، سنّت (مستحب مؤكّد) بود. پس از معراج و در سال نهم بعثت، نمازهاى پنجگانه واجب شد. هنگامى كه پيامبر به مدينه هجرت كرد ، در شعبان سال دوّم هجرت، روزه واجب گشت، قبله تغيير كرد و زكات فطريه و نماز عيد نيز واجب شدـ فريضه نماز جمعه در سال نخست هجرت جايگزين نماز ظهر شده بود ـ سپس زكات دارايى ها واجب شد. پس از آن حج و عمره و حلال و حرام و منع و اجازه و استحباب و كراهت و نيز جهاد و ولايت امير مؤمنان مقرر شد .

۵۶.هنگامى كه پيامبر سى و هفت ساله شد، خواب مى ديد، كسى او را فرستاده خدا خطاب مى كند، امّا نمى توانست بپذيرد. مدتى طولانى اين چنين سپرى شد تا روزى در ميان كوهها، هنگام شبانى گله ابوطالب، نگاهش به شخصى افتاد كه او را فرستاده خدا خطاب مى كرد. از او پرسيد: كيستى؟ گفت: من جبرئيل هستم. خداوند مرا به سويت روانه كرده تا تو را فرستاده خود قرار دهد. پس پيامبر خديجه را از موضوع آگاه كرد. خديجه گفت: اى محمّد. اميدوارم كه اينگونه باشد. سپس جبرئيل بر پيامبر نازل شد و براى او آبى از آسمان آورد و به او وضو و ركوع و سجود را آموخت و آنگاه كه پيامبر چهل ساله شد، چگونگى نماز را بدون وقتهاى آن به او ياد داد. پس پيامبر در هر وقت ، نمازهاى دو ركعتى مى خواند.

۵۷.جبرئيل پيام خداوند را به پيامبر رساند ... سپس جبرييل نزد پيامبر مى آمد و جز با اجازه اش به او نزديك نمى شد. روزى نزد پيامبر در بالاى مكّه
آمد، پاشنه پايش را در گوشه اى از درّه به زمين كوبيد. چشمه اى جوشيد . جبرييل وضو ساخت و پيامبر طهارت گرفت و نماز ظهر را خواند و آن نخستين نمازى بود كه خداوند واجب كرد.