الفصل الثاني عشر: حُدودُ الصَّلاةِ

۱۳۳.الإمام عليّ عليه السلام :حُدودُ الصَّلاةِ أربَعَةٌ : مَعرِفَةُ الوَقتِ ، والتَّوَجُّهُ إلَى القِبلَةِ ، والرُّكوعُ ، والسُّجودُ ، وهذِهِ عَوامُّ في جَميعِ النّاس العالِمِ والجاهِلِ ، وما يَتَّصِلُ بِها مِن جَميعِ أفعالِ الصَّلاةِ ، والأذانُ والإِقامةُ وغيرُ ذلِكَ ، ولَمّا عَلِمَ اللّهُ سُبحانَهُ أنَّ العِبادَ لا يَستَطيعونَ أن يُؤَدّوا هذِهِ الحُدودَ كُلَّها عَلى حَقائِقِها جَعَلَ فيها فَرائِضَ وهيَ الأَربَعَةُ المَذكورَةُ، وجَعَلَ ما فيها مِن هذِهِ الأَربَعَةِ مِنَ القِراءَةِ والدُّعاءِ والتَّسبيحِ والتَّكبيرِ والأَذانِ والإِقامَةِ وما شاكَلَ ذلِكَ سُنَّةً واجِبَةً ، مَن أحَبَّها يَعمَلُ بِها إعمالاً ، فَهذا ذِكرُ حُدودِ الصَّلاةِ ^۱ .

۱۳۴.زُرارَةُ :سَأَلتُ أبا جَعفَرٍ عليه السلام عَن كِبارِ حُدودِ الصَّلاةِ فَقالَ : سَبعَةٌ : الوُضوءُ ، والوَقتُ ، والقِبلَةُ ، وتَكبيرَةُ الافتِتاحِ ، والرُّكوعُ ، والسُّجودُ ، والدُّعاءُ ^۲ .

۱۳۵.الإمام الصادق عليه السلام :لِلصَّلاةِ أربَعَةُ آلافِ حَدٍّ ^۳ .

۱۳۶.الكَراجَكيّ عَنِ الإِمامِ الصّادقِ عليه السلامـ لِمَن سَأَلَهُ عَنِ الصَّلاةِ وحُدودِها ـ:
لِلصَّلاةِ أربَعَةُ آلافِ حَدٍّ لَستَ تُؤاخَذُ بِها ، فَقالَ : أخبِرني بِما لا يَحِلُّ تَركُهُ ولا تَتِمُّ الصَّلاةُ إلاّ بِهِ .
فَقالَ أبو عَبدِ اللّهِ عليه السلام : لا تَتِمُّ الصَّلاةُ إلاّ لِذي طُهرٍ سابِغٍ ، واهتِمامٍ بالِغ ، غَيرِ نازِغٍ ولا زائِغٍ ، عَرَفَ فَوَقَفَ ، وأخبَتَ فَثَبَتَ ، فَهُوَ واقِفٌ بَينَ اليَأسِ والطَّمَعِ ، والصَّبرِ والجَزَعِ ، كَأَنَّ الوَعدَ لَهُ صُنِعَ ، والوَعيدَ بِهِ وَقَعَ ، بَذَلَ عِرضَهُ وتَمَثَّلَ غَرَضَهُ ، وبَذَلَ فِي اللّهِ المُهجَةَ ، وتَنَكَّبَ غَيرَ الحُجَّةِ ، مُرتَغِمًا بِإِرغامٍ ، يَقطَعُ عَلائِقَ الاهتِمامِ ، يُعينُ مَن لَهُ قَصَدَ ، وإلَيهِ وَفَدَ ، وفيهِ استَرفَدَ ، فَإِذا أتى بِذلِكَ كانَت هيَ الصَّلاةُ الّتي بِها اُمر ، وعَنها اُخبِرَ ، وإنَّها هي الصَّلاةُ الَّتي تَنهى عَنِ الفَحشاءِ والمُنكَرِ ^۴ .

فصل دوازدهم: حدود نماز

۱۳۳.امام على عليه السلام :حدود نماز چهار چيز است: شناخت وقت، رو به قبله بودن، ركوع و سجده و اين ها، براى همه مردم عموميت دارد؛ عالم باشند يا جاهل و نيز هر چه كه به نماز مربوط است همچون افعال آن و اذان وو اقامه و غير اين ها. و چون خداوند دانست كه بندگان نمى توانند حق همه اين حدود را ادا كنند، تعدادى را واجب ساخت كه همان چهار چيز است كه ذكر شد و آنچه در آن چهار چيز از قرائت و دعا و تسبيح و تكبير و اذان و اقامه و شبيه اين هاست، سنّتى موكّد قرار داد. هر كس آن ها را دوست دارد، به نيكويى انجام مى دهد.
اين ذكر حدود نماز است.

۱۳۴.زراره:از امام باقر عليه السلام پرسيدم حدود بزرگ نماز كدامند؟ فرمود: هفت چيزند: وضوء وقت، قبله، تكبير آغازين ، ركوع، سجده و دعا.

۱۳۵.امام صادق عليه السلام :نماز، چهار هزار حدّ دارد.

۱۳۶.كراجكى از امام صادق عليه السلامـ در پاسخ شخصى كه از نماز و حدودش پرسيده بود ـ: نماز چهار هزار حدّ دارد كه از تو بازخواست نمى كنند.
آن شخص گفت: از آنچه ترك كردنش روا نيست و نماز بدون آن كامل نمى شود، مرا آگاه كن. پس امام صادق عليه السلامفرمود: نماز كامل نمى شود مگر براى كسى كه طهارتى كامل و همتى بلند دارد، بى وسوسه و انحراف. آن كه شناخت پس ايستاد ، اطمينان كرد پس استوار گشت. او ميان اميد و نااميدى و شكيبايى و بى تابى ايستاده گويى نويدش آماده و بيمش واقع گشته است. دارايى اش را بخشيده و به هدفش انديشيده در راه خدا خون داده و از امر بى دليل و برهان، كناره گزيده است. خود را به خاك افكنده و خوار مى شمارد، رشته هاى توجه [ به غير ] را مى گسلد ، به كسى يارى مى رساند كه قصدش كرده و به سويش شتافته و ياريش را طلبيده است. پس اگر چنين كرد، همان نمازى است كه بدان امر و از آن آگاه شده است و اين نماز است كه از كار زشت و ناپسند باز مى دارد.

۱۲۶.عنه صلى الله عليه و آله :لا يَتَوَضَّأُ أحَدٌ فَيُحسِنُ وُضوءَهُ ويُسبِغُهُ ثُمَّ يأتِي المَسجِدَ لا يُريدُ إلاَّ الصَّلاةَ فيهِ إلاّ تَبَشبَشَ ^۱ اللّهُ بِهِ كَما يَتَبَشبَشُ أهلُ الغائِبِ بِطَلعَتِهِ ^۲ .

۱۲۷.عنه صلى الله عليه و آله :ما مِن صَباحٍ ولا رَواحٍ إلاّ وبِقاعُ الأَرضِ تُنادي بَعضُها بَعضًا : يا جارَةُ ، هَل مَرَّ بِكِ اليَومَ عَبدٌ صالِحٌ صَلّى عَلَيكِ أو ذَكَرَ اللّهَ ؟ فَإِن قالَت : نَعَم ، رَأَت لَها بِذلِكَ فَضلاً ^۳

۱۲۸.عنه صلى الله عليه و آله :يَعجَبُ رَبُّكُم مِن راعي غَنَمٍ في رَأسِ شَظيَّةٍ بجَبَلٍ يُؤَذَّنُ بِالصَّلاةِ ويُصَلّي فَيَقولُ اللّهُ عز و جل : اُنظُروا إلى عَبدي هذا يُؤَذِّنُ ويُقيمُ الصَّلاةَ يَخافُ مِنّي ، فَقَد غَفَرتُ لِعَبدي وأدخَلتُهُ الجَنَّةَ ^۴ .

۱۲۹.الإمام عليّ عليه السلام :إنَّ الإِنسانَ إذا كانَ فِي الصَّلاةِ فَإِنَّ جَسَدَهُ وثيابَهُ وكُلَّ شَيءٍ حَولَهُ يُسَبِّحُ ^۵ .

۱۳۰.الإمام زين العابدين عليه السلام :المُصَلّي ما دامَ في صَلاتِهِ فَهُوَ واقِفٌ بَينَ يَدَيِ اللّهِ عَزَّوجَلَّ ^۶ .

۱۳۱.الإمام الباقر عليه السلام :إذَا استَقبَلَ[المُصَلِّي]القِبلَةَ استَقبَلَ الرَّحمنَ بِوَجهِهِ لا إلهَ غَيرُهُ ^۷ .

۱۳۲.عنه عليه السلامـ في قَولِهِ تَعالى :«ولَذِكرُ اللّهِ أَكبَرُ»^۸ـ: ذِكرُ اللّهِ لِأَهلِ الصَّلاةِ أكبَرُ مِن ذِكرِهِم إيّاهُ ، ألا تَرى أنَّهُ يَقولُ : «اُذكُروني أذكُركُم»^۹ .

۱۲۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :نيكو حال تر از همه دوستانم، مؤمنى سبكبار است كه بهره اى فراوان از نماز دارد.

۱۲۶.هيچ كس وضويى كامل و نيكو نمى گيرد و سپس براى نماز به مسجد نمى آيد، مگر اينكه خداوند با لطف و خوشى از او استقبال مى كند؛ همچون خوشحالى خانواده شخص غائب هنگام ورودش.

۱۲۷.هيچ صبح و شبى نيست مگر اينكه قطعه هاى مختلف زمين به يكديگر ندا مى دهند: اى همسايه، آيا امروز، بنده اى صالح بر تو گذشته كه نماز خوانده، خدا را ياد كرده باشد؟ پس اگر بگويد: آرى، آن را برايش فضيلتى مى بينند.

۱۲۸.پروردگارتان از چوپانى كه بر پاره سنگى در قلّه كوه براى نماز اذان مى گويد ونمازمى خواند خوشش مى آيد. سپس خداى عز و جلمى فرمايد: به اين بنده ام بنگريد، از ترس من اذان مى گويد و نماز مى خواند، بنده ام را بخشيدم و او را به بهشت بردم.

۱۲۹.امام على عليه السلام :هنگامى كه انسان در نماز است، كالبد و لباس و هر چه در اطراف اوست، تسبيح مى گويد.

۱۳۰.امام سجاد عليه السلام :نمازگزار تا آنگاه كه در نماز است، در پيشگاه خداى عز و جلايستاده است.

۱۳۱.امام باقر عليه السلام :هنگامى كه [ نمازگزار ] به قبله رو مى كند، به خداوند رحمان رو كرده است، جز او خدايى نيست.

۱۳۲.درباره گفته خداوند متعال (و ياد خدا بزرگتر است) ـ : ياد كردن خدا از اهل نماز بزرگتر از ياد كردن ايشان از خداست. آيا نمى بينى كه او خود مى فرمايد: «مرا ياد كنيد، شمار را ياد مى كنم» ؟