الفصل الحادي والعشرون: التَّسليمُ وآدابُهُ
۳۰۵.الإمام الصادق عليه السلام :إذا كُنتَ في صَفٍّ فَسَلِّم تَسليمَةً عَن يَمينِكَ وتَسليمَةً عَن يَسارِكَ لِأَنّ عَن يَسارِكَ مَن يُسَلِّمُ عَلَيكَ ، وإذا كُنتَ إمامًا فَسَلِّم تَسليمَةً وأنتَ مُستَقبِلُ القِبلَةِ ۱ .
۳۰۶.المُفَضَّلُ بنُ عُمَر :سَألَتُ أبا عَبدِ اللّهِ عليه السلام عَنِ العِلَّةِ الَّتي مِن أجلِها وَجَبَ التَّسليمُ فِي الصَّلاةِ ، قالَ : لِأَنَّهُ تَحليلُ الصَّلاةِ ، قُلتُ : فَلِأَيِّ عِلَّةٍ يُسَلَّمُ عَلَى اليَمينِ ولا يُسَلَّمُ عَلَى اليَسارِ ؟ قالَ : لِأَنَّ المَلَكَ المُوَكَّلَ الَّذي يَكتُبُ الحَسَناتِ عَلَى اليَمينِ والَّذي يَكتُبُ السَّيِّئاتِ عَلَى اليَسارِ ، والصَّلاةُ حَسَناتٌ لَيسَ فيها سَيِّئاتٌ فَلِهذا يُسَلَّمُ عَلَى اليَمينِ دونَ اليَسارِ . قُلتُ : فَلِمَ لا يُقالُ : السَّلامُ عَلَيكَ ، والمَلَكُ عَلَى اليَمينِ واحِدٌ ولكِن يُقالُ : السَّلامُ عَلَيكُم ؟ قال : لِيَكونَ قد سُلِّمَ عَلَيهِ وعَلى مَن عَلَى اليَسارِ وفَضلُ صاحِبِ اليَمينِ عَلَيهِ بِالإِيماءِ إلَيهِ ...
... قُلتُ : فَلِمَ يُسَلِّمُ المَأمومُ ثَلاثًا ؟ قالَ : تَكونُ واحِدَةً ردًّا عَلَى الإمامِ
وتَكونُ عَلَيهِ وعَلى مَلَكَيهِ ، وتَكونُ الثّانيَةُ عَلى مَن عَلى يَمينِهِ والمَلَكينِ المُوَكَّلَينِ بِهِ ، وتَكونُ الثالِثَةُ عَلى مَن عَلى يَسارِهِ ومَلَكَيهِ المُوَكَّلَينِ بِهِ ، ومَن لَم يَكُن عَلى يَسارِهِ أحَدٌ لَم يُسَلِّم عَلى يَسارِهِ إلاّ أن يَكونَ يَمينُهُ إلَى الحائِطِ ويَسارُهُ إلى مُصَلٍّ مَعَهُ خَلفَ الإِمامِ فَيُسَلِّمَ عَلى يَسارِهِ .
قُلتُ : فَتَسليمُ الإِمامِ عَلى مَن يَقَعُ ؟ قالَ : عَلى مَلَكَيهِ والمَأمومينَ ، يَقولُ لِمَلائِكَتِهِ : اُكتُبا سَلامَةَ صَلاتي لِما يُفسِدُها ، ويَقولُ لِمَن خَلفَهُ ، سَلِمتُم وأمِنتُم مِن عَذابِ اللّهِ عز و جل ۲ .
فصل بيست و يكم: سلام و آداب آن
۳۰۵.امام صادق عليه السلام :هنگامى كه در صف (نماز جماعت) هستى، سلامى بر طرف راستت و سلامى بر طرف چپت بده ؛ زيرا از سمت چپت كسى بر تو سلام مى كند. و اگر امام بودى يك سلام رو به قبله بده .
۳۰۶.مفضل بن عمر:از امام صادق عليه السلام حكمت واجب شدن سلام را در نماز پرسيدم، فرمود: چون پايان دادن به نماز (و محرمات در هنگام انجام آن) است.
گفتم: به چه علت بر سمت راست سلام مى دهد و بر چپ نمى دهد؟ فرمود: چون فرشته اى كه بر نوشتن نيكوييها گمارده شده ، در سمت راست و آن كه بديها را مى نويسد در سمت چپ است و نماز نيكوست و بدى در آن نيست . از اين رو بر سمت راست سلام مى دهد ونه چپ. گفتم: چرا گفته نمى شود سلام بر تو و به جايش گفته مى شود سلام بر شما و حال آنكه فرشته سمت راست يك نفر است؟ فرمود: چون هم بر او و هم بر هر كس كه در سمت چپ است سلام مى دهد و فرشته سمت راست را با (اختصاص) اشاره به او برترى
داده است ...
... گفتم: چرا مأموم سه سلام مى دهد؟ فرمود: يكى، جواب سلام امام جماعت است كه براى او و دو فرشته اش مى باشدو سلام دوم بر آنان كه سمت راست اويند و نيز دو فرشته گمارده شده بر او و سلام سوم بر آنان كه سمت چپ اويند و نيز دو فرشته گمارده شده بر او و آن كه در سمت چپش كسى نيست بر سمت چپش سلام نمى دهد ، مگر اينكه سمت راستش ديوار و چپش به طرف مأمومى باشد كه پشت سر امام است . پس در اين حالت بر سمت چپش سلام مى دهد.
گفتم: پس امام بر چه كسى سلام مى دهد؟ فرمود: بر دو فرشته اش و مأمومان. به فرشتگانش مى گويد: به سلامت ماندن نمازم را از آنچه تباهش مى كند، بنويسيد و به نمازگزاران پشت سرش مى گويد: از عذاب خداى عز و جل در سلامت و امان مانديد .
