مى‌شود. البتّه ظاهر الفاظ احاديث (يا لايه‌ى سطحى معدن) زيباست و ثروتى خداداد است؛ امّا مباد که ما براى فرار از تلاش و زحمت بيشتر، از اين امانت ـ که به بهاى خونِ دل خوردن و رنج سفر خريدنِ راويان پيشين به دستمان رسيده بهره‌ى کم ببريم. دريغا! که گاهى بر خورد ما با احاديث، مصداق شعر شاعر را به ياد مى‌آورد که گفت:



هر که او ارزان خرد، ارزان دهدگوهرى، طفلى به قرصى نان دهد
10 ـ 3 عدم توجّه به لايه‌هاى باطنى و درونىِ احاديث و اکتفا به ظاهر الفاظ و تکرار آن‌ها، گاهى اوقات ما را به اين پندار غلط مى‌رساند که احاديث، تکرارى است و پيام تازه ندارد. همين توهّم نادرست، برخى از پژوهشيان را به اعجاب نسبت به دستاوردهاى خاورشناسان وامى‌دارد، که خالى از خطاهاى سهو يا عمد، تصحيف يا تحريف، سوء فهم و مانند آن نيست.
شايد ارزش اين احاديث را زمانى بهتر مى‌دانستيم که براى دست‌يابى به يکى از آن‌ها، مانند پيشينيان، رنج سفر به جان مى‌خريديم و جان در کف مى‌نهاديم و آماده‌ى پذيرش خطرها مى‌شديم.
به هر حال، اگر امروز هم تمام آن مسائل را در نظر آوريم، و با نگاه «عقلانيّت اقتصادى» به اين ثروت خداداد بنگريم، آن‌گاه رنجِ تلاشِ مناسب با آن گنج را بر خود هموار مى‌کنيم؛ همان‌گونه که فقهاى اماميّه رضوان‌اللّه‌عليهم، از سده‌هاى پيشين تاکنون، در مورد احاديث ابواب احکام عمل کردند.
10 ـ 4 حال، سخن در اين است که در باب معرفت امام مهدىعجّل‌اللّه‌تعالى‌فرجه و عقيده‌ى پربار مهدويّت، گنجينه‌هاى غنى شامل هزاران حديث در اختيار شيعه‌ى اماميّه قرار دارد، که هنوز آن‌گونه که شايد و بايد، برخورد فقاهتى و درايتى با آن‌ها نشده است. نمونه‌هاى معدودى مانند کتاب نفيس «مکيال المکارم» نوشته‌ى مرحوم آيت‌اللّه‌ ميرزا محمّد تقى موسوى اصفهانى ^۱ مى‌تواند در اين کار، سرمشق و الگوى مناسبى باشد. خوشبختانه مبانى سليم و صحيح فقاهت با تلاش پيگير