«اجتهاد» اندك تمايلى نشان دادند، از طرف بزرگانى چون شيخ مفيد و سيّد مرتضى و شيخ طوسى مورد حمله و انتقاد شديد قرار گرفتند. در عين حال، كوشش‏هاى ابن جنيد و ابن ابى عقيل، زمينه را براى نوعى «اجتهاد مقبول» فراهم ساخت، يعنى اجتهادِ تصفيه شده و بى‏غلّ و غشّ، بسته به كتاب و سنت، گسسته از قياس و مصالح مرسله و استحسان عقلى و رأى و انديشه شخصى. (همانجا)
امّا «فقاهت» از نظر شيعه، يعنى فهم دقيقِ مباحث و متون دينى، اعم از مباحث اعتقادى، احكام و مسائل اخلاقى. فقيه از نظر شيعه، يعنى كسى كه به فهم و عرفان صحيح و مطابق واقع هر حكمى به طور اعم ـ و در مسائل شرعى و احكام دينى به طور خاص ـ دست يافته است. اين عرفان و فهم فقيه در مسائل دينى و احكام، بر اثر غور و دقّت و ژرف‏نگرى و بررسىِ پيوسته آيات و روايات و استنتاجات امامان شيعه از آيات الهى قرآن به دست آمده است. البته اين علم امامان، همان «علم مَصبوب» و ناشى شده از ساحت قدس ربوبى است. و هركس بيشتر با اين علم مصبوب در ارتباط و اتصال باشد، فقيه‏تر و آگاه‏تر است، همان گونه كه خود آن بزرگواران فرموده‏اند:
«اِعْرِفْ منازل الشيعة عَلى قَدْرِ روايَتِهِم و مَعْرفَتِهم، فَانَّ المَعْرفة هِىَ الدِّرايةُ لِلّروايةِ. و بِالدّراياتِ لِلرِّوايات يَعْلُو المؤمنُ اِلى اَقصى دَرَجاتِ الايمان»مرتبه و قدر و منزلت شيعيان ما را به اندازه روايات و شناخت آنان باز شناسيد، زيرا كه معرفتِ (درست)، همان فهم صحيح و درك درست روايت است. مؤمن با همين فهم درست روايات به درجات عالى ايمان دست مى‏يابد. (معانى الاخبار،ص 1) 5 ـ در طول تاريخ شيعه، دانشمندانى كه ضمن التزام به فهم دقيق متون دينى بيشتر به كوشش فكرى و انديشه‏هاى فردى يا گروهى توجه و گرايش داشته‏اند، به نام «اصولى» خوانده شده‏اند. در مقابل، به گروهى كه اعتناى چندانى به كاوش‏هاى فكرىِ نظرى نداشته و بيشتر به متون و منابع دينى توجه داشته‏اند، «اخبارى» اطلاق شده است. با اندكى مسامحه و با استفاده از تعبيرهاى رايج، مى‏توان گروه اوّل را جريان «تأويل گرا» و گروه دوم را جريان «نصّ‏گرا» ناميد. از نظر مرحوم آية الله اصفهانى (ره) هر دو گروه در صراط مستقيم و در سير هدايت الهى هستند و نمى‏توان هيچ كدام را به ضلالت منسوب