سه رياض در شرح صحيفه سجّاديه - صفحه 122

وفات سيد على خان دست نيافته است. ۱
سيّد على خان مدنى داراى تأليفات بسيار سودمندى است كه در منابع پيش گفته بدانها اشارت رفته است ؛ كتاب «انوار الربيع فى انواع البديع» وى به گفته استاد شفيعى كدكنى: يكى از وسيع‏ترين كتابهاى بديع در ادبيات اسلامى است. ۲ كتاب «رياض‏السالكين» سيّد على‏خان تحسين دانشمندان را برانگيخته است تا بدانجا كه آن را «بى‏نظير» گفته‏اند ۳ و تأليف آن را حاكى از وسعت اطلاعات على سيّد على‏خان دانسته‏اند. ۴
به گفته آقا بزرگ طهرانى نام كتاب ابتدا «رياض الصالحين» بوده و در اجازه‏اى كه سيّد على خان در سال 1109 ق به ميرزا ابراهيم بن مراد حسنى حسينى داده نام كامل كتاب را «رياض الصالحين فى شرح صحيفة سيّد العابدين» ذكر كرده است، سپس نام آن را به «رياض السالكين» تغيير داده است. ۵ نكته ديگر در تسميه كتاب آنكه مؤلّف، نام كتاب را «رياض السالكين فى شرح صحيفة سيد العابدين» آورده، ۶ ولى كتاب با عنوان «رياض‏السالكين فى شرح صحيفة سيد الساجدين» در 7 جلد به چاپ رسيده است.
به گفته مؤلف، شرح صحيفه در سال 1094 ق آغاز و در سال 1106 ق به پايان رسيده است و جمعا تأليف آن 12 سال به طول انجاميده است. ۷ به گفته ميرزا عبدالله افندى، سيّد على‏خان گفته‏هاى شارحان را آورده ولى از گفته‏هاى شيخ بهايى جانبدارى بيشترى كرده است. ۸ سيد على‏خان مى‏گويد: شيخ بهايى شرح صحيفه خود را «حديقه هلاليه» پرداخته، پس نام «حدائق» مجازى است. ۹ سيد على خان شرح خود

1.ـ البدر الطالع بمحاسن مَن بعد القرن السابع، ج ۱، ص ۴۲۹.

2.ـ صور خيال، در شعر فارسى، ص ۱۳۳.

3.ـ ر. ك : نزهة الجليس، ج ۱، ص ۳۲۲ ؛ تذكرة المعاصرين، ص ۹۹ ؛ اعيان الشيعه، ج ۸، ص ۱۵۲ ؛ الغدير، ج۱۱، ص ۳۴۷ ـ ۳۴۸.

4.ـ ر. ك : رياض العلماء، ج ۳، ص ۳۶۶ ؛ سفينة البحار، ج ۳، ص ۶۱۹.

5.ـ الذريعه، ج ۱۱، ص ۳۲۶ ـ ۳۲۷.

6.ـ رياض السالكين، ج ۱، ص ۴۵.

7.ـ همان، ج ۷، ص ۴۳۹.

8.ـ رياض العلماء، ج ۳، ص ۳۶۶.

9.ـ رياض السالكين، ج ۱، ص ۴۴ ـ ۴۵.

صفحه از 127