على الخصوص كه بزرگان حديث ما نيز به اين مطلب مهم تصريح فرمودهاند كه در مباحث ادويه و ادعيه، ما به سندهاى اين گونه اصلاً احتياجـى نـداريم. ۱
البته اين نكته نيز قابل ذكر است كه دعاهاى صحيفه سجاديّه، از جهت داشتن سندهاى قوى نيز، از حدّ بسيار بالايى است. ۲
نكته دوّم: احتياج زيادى هم به اين كار نيست زيرا كلام حضرت سجاد عليه السلام در نهايت اتقان و بلندى و استحكام است؛ كتابى كه در بين علما و بزرگان «به انجيل اهل بيت»، «زبور آل محمد» و «اخت القرآن» نامگذارى شده است. ۳
نكته سوّم: چون در دعا رابطه خاص خدا با بنده مطرح است و امام عليه السلام در اين دعاها مىخواستهاند كه با خدا صحبت كنند، از تمامى عرفان و شناخت ويژه خويش ـ كه به اعتقاد ما: اينان راهنمايان به سوى حقند: دالّات الى الله ـ براى سخن گفتن استفاده كردهاند. بنابراين عالىترين، كاملترين و ژرفترين مضامين و مفاهيم به شكل دعا بكار رفته است. صحيفه سجاديه سرشار از اين گونه دعاهاى عرفانى است.
نكته چهارم: ممكن است در ساير احاديث شيعه «نقل به مضمون» صورت گيرد همان گونه كه علماء، جواز و وقوع آنها را متذكر شدهاند. ۴
ولى در مورد احاديث ادعيه و اذكار، ترتيب خواندن آن بايد مشخص و معلوم باشد و هيچ گونه دخل و تصرفى در آن نبايد صورت بگيرد، زيرا ترتيب و شكل آن موضوعيت دارد و به اصطلاح اين گونه روايات «تعبّدى و توقيفى» هستند. از اين رو، به طور طبيعى هيچ گونه دخل و تصرفى نيز در اين گونه احاديث صورت نگرفته است. ۵
نكته پنجم : به اهل تحقيق پيشنهاد مىگردد ـ براى آن كه كار آنان داراى دقت و اعتبار بيشترى گردد ـ در كار پژوهش در صحيفه سجاديه و اساسا هركار پژوهشى
1.ر. ك : بـحارالانـوار ۱ / ۳۰.
2.رجوع شود به مقاله دكتر پهلوان تحت عنوان «اسناد و مشايخ راويان صحيفه كامله» در فصلنامه علوم حديث، شماره ۱۲.
3.ر. ك: مقدمه ترجمه و شرح صحيفه كامله سجاديه به قلم مرحوم فيض الاسلام ص ۳، همچنين مقاله ياد شده دكتر منصور پهلوان.
4.ر. ك: تلخيص مقباس الهدايه: علامه مامقانى، ص ۱۹۰ به بعد.
5.ر. ك: همان/ ۱۹۳.