مقدّمه

اين گفتار بر اساس يک حلقه نوار کاست تهيّه شده که مرحوم حاج محمّد علّامه مدّاح در سال 1331 شمسى، از گفتار چند تن از وعّاظ مشهور و بزرگ روزگار خود تهيّه کرده، دانشمندانى که همه، قالب اين تنِ خاکى را رهاکرده و به ديار باقى شتافته‌اند. نشر اين گفتار يادبودى از آن عالِمان خادم دين و آيين است که نسل جديد، از برخى فقط نام و نشانى شنيده است؛ و در مورد برخى ديگر ـ بدان رو که آثار مکتوب ندارند يا منتشر نشده اکنون حتّى نامى از آنان، در ميان نيست. مرحوم حاج محمّد علّامه‌ى مداح در مورداين مجلس مى‌نويسد:
سال 1331 شمسى، شب 12 شعبان المعظّم بود و عدّه‌اى از وعّاظ محترم تهران، در منزل ما جمع بودند. مرحوم آقاى فلسفى، مرحوم آقاى حلبى، مرحوم حاج آقا نجفى شهرستانى، مرحوم حاج سلطان الواعظين شيرازى، مرحوم حاج محقّق خراسانى، مرحوم حاج ميرزا على اصغر اعتماد الواعظين، مرحوم حاج شيخ عبّاسعلى اسلامى، مرحوم حاج ميرزا على محدّث‌زاده، فرزند مرحوم مغفور حاج شيخ عبّاس قمى، مرحوم حاج شيخ هادى محقّق، مرحوم حاج آقا صمدى اصفهانى و چندنفر ديگر بودند و درباره‌ى تفسير اين آيه‌ى شريفه:و نُريدُ أن نَمُنَّ عَلَى الَّذينَ اسْتُضعِفُوا فِي الأرض و نَجعَلَهُمْ أئمَّةً وَ تَجعَلَهُمُ الْوارِثين. ^۱ بحث مى‌کردند. آقاى فلسفى فرمودند که هر کدام درباره‌ى آيه، پنج دقيقه صحبت کنند. ضبط صوت در اين دايره، بين افراد مى‌گشت و سخنان آن‌ها را ضبط مى‌کرد. (اگر بگردم، شايد اين نوار را که بسيار ارزنده است در کتاب‌خانه‌ى منزلم بيابم) هر کدام از دوستان با فرصت کمى که داشتند و با تبحّر خاصّ خودشان، موضوع را بررسى و درباره‌ى آن صحبت کردند. ^۲
با تشکر از جناب حجّه‌الاسلام سيّد محمّدحسين سبط که اصل اين سند را در اختيار ما قرار دادند، يادآور مى‌شود که اصل نوار، از ابتدا افتادگى دارد. نيز، با وجود کوششى که براى شناخت گويندگان بزرگوار ـ بر اساس صداى آن‌ها به عمل