رئیس مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی المصطفی گفت: عاشورای امام حسین(ع)، فقط مخصوص یک مقطع خاص زمانی و مکانی نبوده و نیست، عاشورا هر سال تجدید می‌شود و جلوه‌ای از عاشورای ۶۱ ظهور پیدا می‌کند.
هم‌زمان با آغاز ماه صفر،حجت‌الاسلام‌والمسلمین ناصر رفیعی، رئیس مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی جامعةالمصطفی در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، به بررسی پیام‌ها و ابعاد مختلف نهضت حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) پرداخت.
مشروح این گفت‌وگو را بخوانید:
ایکنا_ از آنجا که عاشورا اتفاقی است که بسیاری از افراد، چه مسلمان و چه غیر مسلمان از آن تاثیر گرفته‌اند، به نظر شما مهمترین تأثیر پیام‌های عاشورا در زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها چیست؟
واقعه عاشورا مؤثرترین اتفاق در طول تاریخ بوده است و فقط یک اتفاق نیست، بلکه درس‌ها و پیام‌های زیادی برای انسان‌ها در حال و آینده دربرخواهد داشت. هر یک از این واژه‌ها در هر زمانی قابل‌استفاده است و هر یک از ویژگی‌های عاشورا را باید در زندگی خود برجسته سازیم. برای نمونه، حضرت ابوالفضل(ع)، سعیدبن‌عبدالله و حبیب، بسیار وفادار بودند و می‌توانیم این‌ها را در جامعه و خانواده الگو قرار دهیم؛ به‌طوری‌که افراد هم در جامعه و هم خانواده‌ها نسبت به هم وفا داشته باشند و دولت و مردم به یکدیگر وفادار بمانند.
از دیگر پیام‌های مهم عاشورا، موضوع ادب است. حُر در مقابل امام حسین(ع) ادب داشت و دیدیم که اصحاب سیدالشهدا(ع) در کنار یکدیگر چگونه رفتار کردند، این‌ها می‌تواند برای امروز برجسته شود.
ایکنا_ با توجه به ویژگی‌ها و نکاتی که گفتید، آیا این تأثیرات در جامعه و خانواده‌ها دیده می‌شود؟
بله؛ دیده می‌شود، البته ما در خصوص پیاده شدن پیام‌ها و درس‌های عاشورا در جامعه، درصدد استخراج آمار نیستیم بلکه ما تنها درصدد معرفی این ارزش‌ها هستیم و کار ما تبیین است، وظیفه جامعه این است که به این ارزش‌ها پایبند باشد. امّا جای تردید نیست که یقیناً پیاده‌شدن این پیام‌ها را در جامعه می‌بینیم و در مسائلی چون وفاداری شخصیت‌هایی، همچون شهید حاج قاسم سلیمانی، شهید حججی و دیگر شهدا، همچنین ادب جوان‌ها در مقابل مقام معظم رهبری و بیان قصه‌ها از جوانان و شهدا، چنین آثاری را می‌بینیم. اگر این‌گونه نبود، نمی‌توانستیم جنگ را اداره کنیم و در مقابل داعش بایستیم؛ و لذا این ویژگی‌ها در جامعه وجود دارد.
اما نکته این است که اگر هر کسی تنها یک ویژگی از کربلا را در زندگی‌اش عَلم کند، به موفقیت می‌رسد. یک جوان می‌تواند از زندگی علی‌اکبر(ع) و قاسم(ع)، خویشتن‌داری، ادب و وفا را یاد بگیرد و یا ولایت‌مداری، مطیع‌بودن و پیرو ولیّ خدا بودن را از حضرت ابوالفضل(ع) بیاموزد. کربلا دانشگاهی است که دروس مختلفی دارد و هر کس به اقتضای حالش، باید آن را در زندگی‌اش پیاده کند؛ می‌تواند از حضرت زینب(س) درس بگیرد و صبر و بردباری را در زندگی‌اش برجسته کند.
خود را به کاروان برسانیم
جریان عاشورای امام حسین(ع)، فقط مخصوص یک مقطع خاص زمانی و مکانی نبوده و نیست، عاشورا هر سال تجدید می‌شود و جلوه‌ای از عاشورای ۶۱ ظهور پیدا می‌کند. کاروان امام حسین(ع) هر سال حرکت می‌کند، ما باید خود را به این کاروان برسانیم و نام خود را در این کاروان ثبت کنیم. جریان کربلا و عاشورا یک فرهنگ است که کل عالم را به دو قسمت حسینی و یزیدی تقسیم کرده است. جریان عاشورا از ابتدای خلقت شروع شده است و تا دامنه قیامت ادامه دارد، خداوند به واسطه شهادت اباعبدالله‌الحسین(ع)، همه عالم را امتحان می‌کند.
مرحوم سید عبدالهادی شیرازی وقتی نماز می‌خواند، بعد از اذان و اقامه به امام حسین(ع) سلام می‌داد، وقتی از ایشان پرسیدند آیا در این مورد روایت داریم که قبل و بعد از نماز به امام حسین(ع) سلام بدهیم؟ گفتند نه، روایتی مبنی بر این امر نداریم؛ اما به عقیده بنده، همین نمازی هم که ما اقامه می‌کنیم، از برکت خون امام حسین(ع) است، چراکه با شهادت حضرت، اسلام ماندگار شده است.
امام حسین(ع) متعلق به تمام فرقه‌های دین‌دار است، این سخن من نیست، بلکه یک نویسنده مسیحی این را می‌گوید؛ «آنتون بارا» دو کتاب دارد؛ یکی «حسین در اندیشه مسیحیت» و کتاب دیگر وی در مورد حضرت زینب (س) با عنوان «زینب، فریاد دردمنده». آنتوان بارای مسیحی در این دو کتاب می‌گوید که امام حسین(ع) برای تمام بشریت است.
ایکنا_ قرن‌هاست که از واقعه عاشورا می‌گذرد و اتفاقات زیادی در تاریخ رخ داده است که در جای خود قابل وصف هستند؛ اما چرا قیام امام حسین(ع) هر سال پررنگ‌تر می‌شود؟
بله دقیقا به نکته مهمی اشاره کردید؛ اتفاقات زیادی در طول تاریخ در عالم رخ داده، اما هیچ‌کدام به‌اندازه قیام و نهضت امام حسین(ع) ماندگار نشده است. راز ماندگاری کربلا در هشت عامل مهم و اساسی منتهی می‌شود: اول، اراده خداوند است. خداوند خواست که مکّه محل تجمع شود و شد. روزی که حضرت ابراهیم(ع) زن و بچه خود را در آن سرزمین رها کرد، نه آبی بود و نه چیزی؛ اما خداوند خواست که مکه در آنجا بنا شود. در مورد قیام امام حسین(ع) هم این‌گونه است و خواست خداوند بر ماندگاری قیام عاشوراست. دوم، اخلاص حضرت بود؛ چراکه امام حسین(ع) این قیام را برای خدا انجام دادند. سومین عامل، رهبری یک معصوم بود. خیلی‌های دیگر، بعد از امام حسین(ع) قیام کردند، مثل قیام مختار؛ اما در رأس هیچ یک از آنها، امام معصوم نبوده است. چهارمین عامل، «عناصر کربلا» بود. چراکه در کربلا از تمام سنین و شخصیت‌ها حضور داشتند؛ از حُر گرفته تا وَهب و زهیر، از پیرمرد هفتادساله تا نوزاد شش‌ماهه. عامل پنجم، حق‌محوری. عامل ششم، نقش حضرت زینب(س) و امام سجاد(ع) در ماندگاری کربلا بود. عامل هفتم، برگزاری مجالس عزاداری برای امام حسین(ع) بود. مراجع گذشته و دیگر بزرگان ما، حتی به تنهایی روضه و مجالس امام(ع) را برپا می‌کردند. امام سجاد(ع) ۳۴ سال این‌گونه عزاداری می‌کردند و عامل هشتم، بُکاء و گریه بر امام حسین(ع) است که هرگز نباید این را کم بشماریم.
ایکنا_ تأثیر گریه در عزای ائمه اطهار(ع)، به‌ویژه حضرت سیدالشهدا(ع) و توسل به آنها در زندگی را چقدر می‌دانید؟
ائمه هدی(ع) برای حفظ نهضت عاشورا، راهکار‌هایی را پیشنهاد می‌کردند که یکی زیارت امام حسین (ع) و برپایی مجالس است و دیگری بکاء و گریه است، این گریه به‌معنای غصه‌خوردن نیست و به‌معنای همراهی است. یاد عاشورا باید در دل‌ها زنده بماند و اینکه این آتش خاموش نشود، بسیار مهم است. اینکه این همه تأکید کرده‌اند هر مصیبتی داشتید، برای امام حسین(ع) گریه کنید، برای همین است. گریه بعد از ۱۴۰۰ سال، برای شویندگی روح و همراهی با نهضت عاشوراست.
ایکنا_ چه باید کرد تا عزاداری و مجالس عزای امام حسین(ع) اثربخشی بیشتری داشته باشد؟
اولین راه اثر بخشی مجالس اباعبدالله‌الحسین(ع)، اخلاص است؛ باید از چشم و هم‌چشمی و نگاه به یکدیگر بپرهیزیم و نخواهیم برای فخرفروشی، مجلس بگیریم که در این‌باره، اخلاص بسیار مهم است. تبیین صحیح عاشورا اهمیت زیادی دارد و باید از دروغ و خرافات و مطالب جعلی بپرهیزیم.
نکته دیگر در حفظ مجالس سیدالشهدا(ع)، عدم تبعیض است. هر کس به این مجلس بیاید، برای امام حسین(ع) است و در هر منصبی باشد، باید خودش را مشارکت‌کننده، صاحب مجلس و خدمت‌گزار امام حسین(ع) بداند.
در دستگاه امام حسین(ع)، ظرفیت بالایی از جُود، بخشش و کرم وجود دارد. ما نباید جبری باشیم و بگوییم هر کس به‌دنیا می‌آید، از همان اول، همانی است که هست. دقیقهٔ نود هم ممکن است بعضی‌ها عوض بشوند، امام حسین(ع) چرا روز عاشورا این قدر خطبه خوانده‌اند؟ چرا روز عاشورا فریاد زدند«اسمَعوا قَولی و لا تَعجَلوا بِقَتلی»شما را به خدا، عجله نکنید و حرف‌هایم را بشنوید،«حتّی اعظکم بما یحق علیّ لکم»من حرف‌هایم را بزنم، ببینید درست است یا نه؟ جوانان عزیز! باورتان را به تغییر تقویت کنید، نگویید نمی‌شود! هم در کشور، هم در اقتصاد، هم در تولید داخلی، هم در اعتقادات و هم در صفات اخلاقی، می‌توان تغییر کرد.
شخصی آمده بود کنار کعبه و می‌گفت: خدایا مرا ببخش، ولی می‌دانم نمی‌بخشی! خدایا مرا عذاب نکن، ولی می‌دانم عذاب می‌کنی! امام سجاد(ع) روی شانه‌اش زدند و گفتند: چه طرز دعاکردن است! گفت: آقا فلان جرم را مرتکب شده‌ام. امام فرمودند: می‌دانم جرمت بزرگ است، اما یأست بدتر است. قرآن می‌گوید ای بنده‌هایی که تجاوز کردید، از رحمت خدا مأیوس نشوید،«فَلَا تَکُنْ مِنَ الْقَانِطِینَ»(سوره حجر، آیه ۵۵).
گفت‌وگو از اکبر پوست‌چیان
