حجت‌الاسلام و المسلمین سید کاظم طباطبایی؛ دانشیار و رئیس پژوهشکده علوم و معارف حدیث در نخستین همایش ملی مطالعات «اربعین؛ گذشته، حال، آینده» عنوان کرد: آنچه که امروز شایسته و بایسته است و می‌توان به عنوان بنیان دیگر روایی زیارت اربعین دانست کاردکرد زیارت اربعین در انسان‌سازی است.
به گزارش اداره روابط عمومی و بین‌الملل بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی،حجت‌الاسلام و المسلمین سید کاظم طباطبایی؛ دانشیار و رئیس پژوهشکده علوم و معارف حدیث پژوهشگاه قرآن و معارف در این همایش که همزمان با روز اربعین شهادت سید و سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) از سوی نمایندگی بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی در قم برگزار شد، به تبیین موضوع «بنیان‌های روایی زیارت اربعین» پرداخت.
وی با اشاره به روایاتی در خصوص اهمیت زیارت اربعین از منظر روایات و احادیث گفت: ازامام صادق(ع) نقل شده است: زیارت امام حسین علیه السلام را رها نکن و دوستان خود را هم به آن سفارش کن، که در این صورت، خداوند عمرت را طولانى و روزى‌ات را زیاد مى‌کند، زندگیت را همراه با سعادت کرده و نام تو را در شمار سعادتمندان، ثبت مى‌کند».
وی تصریح کرد: افزون بر نصوص روایی در پدیده زیارت اربعین می‌توان از ادله قرآنی نیز به اهمیت این موضوع پی برد؛ آنچه که امروز شایسته و بایسته است و می‌توان به عنوان بنیان دیگر روایی زیارت اربعین دانست کاردکرد زیارت اربعین در انسان‌سازی است.
حجت‌الاسلام طباطبائی در ادامه با اشاره به آثار و برکات پیاده روی زیارت اربعین، افزود: زائران پیاده اربعین حسینی دچار تعالی معنوی و عقیدتی می‌شوند و پس از آن انسانی متعالی‌تر هستند، در واقع پدیده اربعین را باید زیست و تجربه کرد و بدون داشتن تجربه نزدیک، سخن گفتن از آن دشوار است.
گسترش مطالعات اربعین
دکترحجت الاسلام و المسلمین محسن الویری؛ استاد تمام گروه تاریخ دانشگاه باقرالعلوم نیز در ادامه این همایش به تبیین موضوع «گریزناپذیری از وصف به هنجار در مطالعات اربعین» پرداخت و با بیان اینکه هم گام با پیاده‌روی اربعین مطالعات اربعین نیز دچار تغییر و تحولاتی شده است، گفت: در این دو دهه شاهد هستیم همزمان با پیاده روی اربعین مطالعات اربعین نیز گسترش یافته است .
وی ادامه داد: این مطالعات را از منظرهای مختلفی همچون علمی، روایی و قرآنی، تاریخی، فقهی، اخلاقی، جامعه‌شناختی، فرهنگی و... می‌توان دسته‌بندی کرد که اگر بانک اطلاعاتی در این خصوص جمع‌آوری شود، شاهد گسترش بیشتر این مطالعات هستیم.
به گفته این استاد دانشگاه، مطالعات اربعین گاهی به صورت مطالعات در اربعین و گاهی مطالعات درباره اربعین است؛ در مطالعات جدید افزون بر وجه دین وجه اجتماعی نیز مورد توجه قرار گرفته است؛ در دوره‌ای از قرن ۱۸ به بعد نگاه از متون دینی به وجه اجتماعی مردم با ابعاد گسترده معطوف می‌شود و مطالعات تمدنی در این بستر مشاهده می‌شود، اغلب مطالعات ناظر به ترسیم و وصف وضعیت موجود هستند و این که این مطالعات کافی است باید در خصوص آن بحث کرد.
وی با بیان اینکه باید به ظرفیت‌های نهفته اربعین بیشتر پی ببریم، گفت: نقدهای همدلانه‌ای در مسیر بهتر برگزارشدن و اثربخش‌شدن مطرح است که باید مورد بررسی و توجه قرار گیرد.
حجت الاسلام و المسلمین الویری با بیان اینکه شعار حق‌طلبی عاشورا باید همچنان مطرح شود، تصریح کرد: نوع مطالعات اربعین را باید از نگاه وصفی به مطالعات هنجاری معطوف کنیم، در واقع مطالعات اربعین کامل است اما کافی نیست و متون دینی ما می‌توانند به ما ذهنیت دهند.
حرکت مطالعات اربعین به سمت مطالعات اجتماعی
حجت‌الاسلام و المسلمین مجتبی الهی خراسانی؛ محقق و مدرس خارج فقه و اصول نیز به موضوع «مطالعات اربعین ابعاد و چالش‌ها» اشاره کرد و گفت: بخشی از مطالعات که تا حد زیادی به فراموشی سپرده می‌شود مطالعات حدیثی و تاریخ درباره زیارت نخستین اربعین و زائران نخستین اربعین است که باید از پژوهشهای عالمانه و مفصلی که در این خصوص انجام شده تقدیر کرد.
وی تصریح کرد: تاریخ زیارت اربعین نیز نشان می‌دهد که در دوره‌های مختلف پیش از استقرار تشیع در ایران و عراق نیز وجود داشته است؛ وجه تاریخی اربعین در حال حاضر در سایه وجه اجتماعی زیارت اربعین قرار گرفته است.
این محقق و مدرس تصریح کرد: باید بخش قابل توجهی از مطالعات اربعین به سمت مطالعات اجتماعی حرکت کند؛ متاسفانه در حال حاضر، مطالعات تاریخی به گونه حدیث‌شناسانه که قبلا مرسوم بوده به حاشیه رفته است و بخشی از این وجوه تاریخی که مربوط به پیشینه‌شناسی است هم با دقت انتخاب نمی‌شود.
وی ادامه داد: خوشبختانه در مورد وجوه اجتماعی اربعین کارهای خوبی صورت گرفته و سعی شده است تجربه زیستی زائران در شکل مناسک جمعی را مورد بررسی قرار دهد.
