کنکاشی در حدیث ضحضاح از نگاه فریقین
سال
1400 / شماره پیاپی
14 /
صفحه
374-401
چکیده :
مسألۀ ایمان حضرت ابوطالب عموی بزرگوار پیامبرJ از دیرزمان مورد منازعۀ شیعه و اهلسنت بوده است. در یکسو علمای شیعه عقیده دارند که جناب ابوطالب با ایمان به شریعت محمدJ از دنیا رفته است. در آن سوی گمان اهلسنّت بر این است که وی ایمان نیاورده و با حال کفر درگذشته است. مستند اصلی زعم کفر ابوطالب که مبنای فکری مورخان، مفسران و متکلمان اهلتسنن قرار گرفته و به أدنی مناسبت در آثار تاریخی، تفسیری و کلامی خود دنبال کردهاند، حدیث معروف ضحضاح است که در مصادر اولیه حدیثی و ثانویه آنان بهچشم میخورد. مدلول روایت این است که ابوطالب کافر از دنیا رفته، ولی بهخاطر نصرت و حمایت وی از پیامبرJ و با شفاعت آن حضرت از دَرَک أسفل دوزخ، به سطح روئین جهنم یعنی ضحضاح منتقل شده است و در حقیقت با تبدیل مرحله شدید به خفیف مشمول کاهش عذاب گردیده است. موضع دانشمندان شیعه در برابر حدیث ضحضاح این است که این روایات به لحاظ سند ضعیف و از جهت فصاحت مخدوش و از نظر دلالت با یکدیگر متهافت است و ساحت ابوطالب مبرّای از رذیله کفر است. این نوشته تلاش دارد تا با روش نقلی حدیثپژوهشی پرده از واقعیت حدیت ضحضاح و حقیقت دلالت آن بردارد تا گوشهای از حقیقت پنهان در ورای اینگونه احادیث که دستساخته حاکمان جور و جفا و دستمایه برخی از ناآگاهان است روشن گردد.
کلیدواژههای مقاله :روایات، حدیث ضحضاح، تفسیر قرآن، إیمان ابوطالب، شیعه، اهل سنت