بررسی روایات فریقین دربارۀ آیات آغازین سورۀ برائت
سال
1400 / شماره پیاپی
14 /
صفحه
46-68
چکیده :
آیات آغازین سورۀ برائت برای اعلام بیزاری خدا و رسول او از مشرکان و روشنشدن وضعیت آنها در جامعه نوپای اسلامی و پیراستن خانه خدا و کنگره عظیم حج از پیرایههای شرک نازل شد. پیامبر اسلامJ نخست این آیات را بههمراه دستورهای دیگر به ابوبکر داده تا در روز حج اکبر به مشرکان ابلاغ کند؛ اما با وحی الهی از او بازستانده و سرپرستی حجاج و اعلام برائت بر عهده امام علی(ع) گذاشته میشود. علیرغم اتفاق فریقین در اصل داستان، زاویه دیدها و برداشتهای متفاوتی در اصل این ماجرا و محدودبودن آن به سورۀ برائت و نیز تفسیر «رجل منی» و چرایی این اتفاق وجود دارد. این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی و بر اساس مستندات روایی متواتر در کتابهای تفسیری، تاریخی و روایی فریقین، در صدد است تا اثبات کند امام علی(ع) که به شهادت وحی الاهی، نفس و جان پیامبرJ بود، مأموریت یافت آیات آغازین سورۀ توبه را ابلاغ کند. عبارت «رجل منک» میرساند که اگر تنها قرابت فامیلی، دلیل بر افضلیت بود، میبایست عباس عموی پیامبرJ که مأمور این ابلاغ میشد. این امر نمایانگر آن است که «از پیامبرJ بودن» در این روایت از جنس قرابتهای فامیلی و نسبی نیست؛ بلکه از جنس قرابتها و مناصب معنوی است. تغییر مأمور ابلاغ آیات برائت با دستور الهی و نزول فرشته وحی، از سویی اعلام افضلیت امام علی(ع) بر دیگر صحابه را دارد و از طرف دیگر جنبۀ زمینهچینی و آمادهسازی اذهان جامعه برای پذیرش ولایت و جانشینی حضرت امیر(ع) است.
کلیدواژههای مقاله :قرآن، روایات، امام علی(ع)، سورۀ توبه، ابلاغ برائت، تفسیر تطبیقی