الرد على المتعصب العنید

در باره جواز لعن یزید

نویسنده کتاب (م ۵۹۷ق)، از اعلام حنبلی مذهب است و نگارش این کتاب را در ذی قعدہ ۵۸۰ به فرجام رساند. وی این کتاب را در رد کتابی از شیخ عبدالمغیث بن زهیر حربی (م ۵۸۳ق)، که معاصر و هم مذهبش بود، نوشت. ابن جوزی در آغاز کتاب می گوید که در یکی از مجالس موعظه از من درباره جواز لعن یزید سؤال شد. من گفتم که عالمان پرهیزگار، از جمله، امام احمد بن حنبل، لعن او را جایز دانسته اند. آنگاه این سخن به شیخ عبد المغیث رسید و آن را نادرست شمرد و کتابی درباره یزید نوشت تا او را یاری کند! پس آن کتاب را به من رساند تا اگر بتوانم ردش کنم.

ابن جوزی در آغاز سخنانی از شیخ عبدالمغیث نقل می کند و آنها را نشانه نادانی و فهم نادرست او می داند، آنگاه به نقل سخنان بزرگان درباره جواز لعن یزید می پردازد و می گوید احادیثی در لعن عده ای نقل شده که حتی جزئی از کارهای یزید را انجام ندادند. وی در ضمن یک فصل به نقل این احادیث، که در لعن رباخواران و شرابخواران و ... است، می پردازد.

بحث بعدی کتاب درباره اعمال یزید در دوران خلافتش است. این بحث با چگونگی به قدرت رسیدن یزید آغاز می شود و در ادامه بدین مسائل پرداخته شده است: خروج امام حسین ع از مکه، فرستادن مسلم به کوفه، ورود آن حضرت به کربلا، شهادت آن حضرت و اصحابش و رخدادهای پس از شهادت.

سپس از حمله لشکر یزید به مدینه و مکه سخن رفته و در ادامه به قدح یزید و مدافع او (شیخ عبدالمغیث) پرداخته شده است.

از نکات جالب کتاب این است که ابن جوزی می گوید: هیچکس، حتى عوام، راضی به بیعت با یزید نبودند؛ اما مردم از ترس جانشان سکوت کردند. (ص ۶۸ و ۷۱). همچنین وی می گوید: «ویژگیهای امام و شرطهای امامت در حسین - علیه السلام - جمع بود و در این باره هیچکس از معاصرانش به پایه او نمی رسید.۱ (ص ۶۹). و نیز می گوید: نه تنها امام حسین، بلکه افرادی که مقامشان پایین تر از او بود، مانند عبدالرحمان بن ابی بکر و عبدالله بن عمر و عبدالله بن زبیر و عبدالله بن عباس، از یزید به خلافت شایسته تر بودند. (ص ۷۰)

متن کتاب در صفحه ۸۸ به پایان می رسد و در حدود یک سوم این مقدار هم پاورقیهای توضیحی مصحح کتاب است. بنابراین اصل کتاب مختصر تر از این مقدار و در حدود شصت صفحه است.

از این کتاب معمولا با عنوان الرد على المتعصب العنید المانع من ذم (یا لعن) یزید یاد می شود.

برای تحقیق بیشتر در باره این کتاب رجوع شود به: سید عبدالعزیز طباطبائی اهل البیت علیهم السلام فی المكتبة العربیة. ص۱۹۲-۱۹۷

همچنین رجوع شود به محمد تقی دانش پژوه. فهرست کتابخانه اهدایی آقای سید محمد مشکوة به کتابخانه دانشگاه تهران.

می سزد گفت که در باره جواز لعن بر یزید و در رد مانعان از آن چند کتاب نوشته شده است. از جمله می توان بدین کتابها اشاره کرد: الطلع النضید فی ابطال المنع عن لعن یزید و تذییل الطلع النضید، هر دو از محمدباقر کافی بهاری همدانی (الذریعة، ج ۱۵، ص ۱۷۸ - ۱۷۹ و ج ۴، ص ۵۵)، و الرد على من منع من لعن یزید، از میرزا محمد تنکابنی همان، ج ۱۰، ص۲۲۸ - ۲۲۹).