رأس الحسین

پژوهشی در مورد محل دفن سر مبارک امام حسین(ع)

نویسنده کتاب (م۷۴۸ق)، فقیه و متکلم متعب حنبلی و از دانشوران متحجر و جنجال برانگیز در جهان اسلام است. او فراوان به شیعه خرده می گرفت و پس از مرگش نیز افکارش دستمایه حمله وهابیان و سلفیان به شیعه شد و بر این دو فرقه تأثیری ژرف گذاشت.

رأس الحسین، هم به صورت مستقل و هم دو بار در ضمن دو کتاب چاپ شده است: بدین ترتیب که یک بار در ضمن کتاب استشهاد الحسین (ص ۱۷۳ - ۲۱۵)، که برشی از تاریخ طبری است، به اهتمام سید جمیلی منتشر شده است. (چاپ اول: بیروت، دار الكتاب العربی، ۱۴۰۶). بار دیگر در ضمن کتابی با همین عنوان استشهاد الحسین (ص ۱۵۳ - ۱۹۰)، که برشی از کتاب البدایة والنهایة است، به کوشش محمد جمیل احمد غازی چاپ شده است. (جده، دار المدنی، تاریخ مقدمه رجب ۱۳۹۷).

ما به چاپ مستقل رأس الحسین، که مشخصات آن در فوق آمده است، دست نیافتیم و متن آن را در دو کتاب مزبور ملاحظه کردیم، مشخصات کتابشناختی چاپ مستقل رأس الحسین در کتاب معجم ما كتب عن الرسول وأهل البیت صلوات الله علیهم (ج۷، ص ۲۸۱)، از عبدالجبار رفاعی، آمده است

رأس الحسین در پی پرسشهایی درباره محل دفن سر امام حسین - ع - فراهم شده است. این تیمیه در این رساله عهده دار اثبات این موضوع است که محل دفن سر آن حضرت، عسقلان (در سوریه) و قاهره نیست، بلکه مدینه است. وی هشت دلیل برای این موضوع اقامه کرده که چکیده آن چنین است:

۱. در صورتی که محل دفن سر در عسقلان و قاهره بود، متجاوز از چهارصد سال پس از کشته شدن امام کشف نمی شد.

۲. کسانی چون ابوبکر بن ابی دنیا و ابوالقاسم بغوی و دیگران، که اخبار در باره امام حسین را گردآوری کرده اند، هیچکدام نگفته اند که سر امام را به عسقلان و قاهره برده اند.

۳. کسانی که مورد اعتماد دانشمندان هستند، گفته اند که سر امام به مدینه برده و در کنار برادرش دفن شد. از این گروه می توان به زبیر بن بكار (صاحب کتاب الانساب)، و محمد بن سعد صاحب کتاب الطبقات)، اشاره کرد.

۴. در صحیح بخاری آمده است که سر امام در نزد عبید الله بن زیاد برده شد و او در حضور انس بن مالک چوب به دندانهای آن حضرت می زد. همچنین در مسند آمده است که این عمل در حضور ابوبرزہ اسلمی بود. و این دو در عراق بودند و یزید در شام بود.

۵. اگر فرض شود که سر امام را در نزد یزید برده باشند، چه غرضی از دفن آن در عسقلان، که ناحیه ای مرزی و پر رفت و آمد بود، وجود داشت؟

۶. رسم آن روزگار این بود که مردم در بقیع دفن شوند. زیرا هنگامی که در فتنه ها مردی کشته می شد که از قبیله دیگری بود، سر و بدنش را به خانواده اش تحویل می دادند. پس هنگامی که از سپردن سر امام به خانواده اش منعی نبود، ممکن نیست آن را در مدینه، در کنار مدفن عمو و مادر و برادرش، دفن نکنند و در شام، در کنار دشمنانش، دفن کنند.

۷. نه از اهل سنت و نه از شیعه، کسی را نمی شناسیم که به عسقلان برای زیارت رفته باشد.

۸. اهل علم همواره می گفته اند محلی که در قاهره منسوب به امام حسین است، دروغ است.

چکیده این رساله و مقصود ابن تیمیه، در آخرین جمله آن آمده است: «و انما كان المقصود تحقیق مكان رأس الحسین ـ رضی الله عنه ـ و بیان أن الأمكنة المشهورة عند الناس بمصر والشام انها مشهد الحسین وان فیها رأسه، فهی کذب و اختلاق و افک و بهتان. والله اعلم.» البته ابن تیمیه در ضمن این رساله، گاه از مقصود خود خارج شده و از مسائلی چون فرزند نداشتن امام حسن عسکری - ع - و گناه بزرگداشت مقابر و نماز گزاردن در کنار آن سخن گفته و بر شیعه رده گرفته است.

بنا به گزارش عبدالجبار رفاعی در کتاب معجم ما كتب عن الرسول و اهل البیت صلوات الله علیهم (ج ۷، ص ۶۷)، عبدالسلام هارونی مقاله ای با عنوان «ابن تیمیة و موقفه من الحسین و یزید» به کنگره جهانی ابن تیمیه، که در سال ۱۹۸۷ میلادی در هندوستان برگزار شد، تقدیم کرده است.