گفتگو با پژوهشگر نهج البلاغه و تاریخ اسلامحجت الاسلام والمسلمین سید محمد کاظم طباطبائیدر بیستمین قسمت از برنامه «سوره؛ فصلنهج البلاغه»
گرایش مردم به خلافت امام علی (ع) از روی احساس تعقل و آینده بینی نبود/ امیرالمومنین (ع) میتواند مردم را وادار به جنگ کند اما مردی نیست که به زور و با شلاق این کار را انجام دهد؛
چه شد که جامعه اسلامی که آن همه ذوق و شوق نسبت به امیرالمومنین (ع) داشت شرایط را به گونه ای رقم زدن که این شبها باید از شهادت این حضرت حرف بزنیم؟
نکته ای که باید توجه داشت اینکه انگار امیرالمومنین (ع) برای آن زمان پدید نیامده بود. بعد از رحلت پیامبر (ع) که تنها ۷۰ روز ازغدیر گذشته بود، مسلمانان چندان توجهی به وصایای ایشان نداشتند بنابراین مردم آن دوره به طور کلی مهارت انتخاب کردن نداشتند و این موضوع را تمرین نکرده بودند. جریان خلافت امام علی (ع) هم بیشتر یک جریان احساسی و عاطفی بود وگرایش بیشتر مردم به ایشان از روی احساس تعقل و آینده بینی و یا تدین نبود بلکه یک امر شعاری، احساسی و عاطفی بود. بنابراین هجوم مردم به سمت حضرت توسط یکسری افراد اثرگذار مثل عمار، یاسر و مریدان امام علی (ع) صورت گرفت؛ اینها بودند که مردم را به سمت امیرالمومنین (ع) سوق دادند.
نکته دیگری که باید در نظر داشته باشیم تفاوت فضای مدینه و کوفه است. امیرالمومنین (ع) در ابتدای خلافت در مدینه بودند و در مدینه کسانی بودند که پیشینه ای از این حضرت داشتند و سابقه ایشان را می شناختند اما بعد از اینکه ایشان در کوفه مستقر شدند، کوفی ها شناختی از حضرت نداشتند. خلیفه دوم تلاش داشت که پیشینیان مسلمانان و کسانی که سابقه ای داشتند در کوفه حضور نداشته باشند. خلیفه دوم بعد از اینکه به قدرت رسید دو شهربصره و کوفه را بنیان نهاد که هردو شهرهویت پادگانی داشت و خلیفه با این کار میخواست یک منطق نظامی پدید بیاورد و آدمهای صرفا تک بعدی پدید بیاید. این تک بعدی بودن، افرادی را پدید آورده بود که صرفا به جنگیدن و غنیمت حاصل از جنگ فکر میکردند.
پخش شده، جمعه ۲ اردیبهشت ۱۴۰۱، ساعت ۲۲، شبکه چهار سیما / بازپخش: روز بعد ساعت ۹ و ۱۵:۳۰