آیین رونمایی از کتاب مشق ارشاد، تأثیرگذاری و متقاعدسازی در امر به معروف و نهی از منکر، به نگارش دکتر عبدالله عمادی در پژوهشگاه قرآن و حدیث برگزار شد.
در مراسمی از کتاب "مشق ارشاد؛ تأثیرگذاری و متقاعدسازی در امر به معروف و نهی از منکر" تألیفدکتر عبدالله عمادیاز محصولات پژوهشکده اخلاق و روان شناسی اسلامی، که با همکاری بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی منتشر شده است، رونمایی شد.
در این مراسم که با حضورحجت الاسلام و المسلمین قاضی عسکر، رئیس موسسه علمی و فرهنگی دارالحدیث، حجت الاسلام و المسلمین دکتر رضا برنجکار، رئیس پژوهشگاه قرآن و حدیث، آقای دکتر احد فرامرز قراملکی، رئیس بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، حجت الاسلام و المسلمین دکتر عباس پسندیده، رئیس پژوهشکده اخلاق و روان شناسی اسلامی و آقای دکتر عبدالله عمادی، مؤلف کتاب و پژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث، برگزار شد، حجت الاسلام و المسلمین قاضی عسکر، عنوان کرد:
این اثر، کتابی بسیار مناسبی است که بهتر است با زبانی روان‌تر برای عموم مردم نیز به چاپ برسد.
در امر به معروف باید ارتباط شکل بگیرد
دکتر احد فرامرز قراملکی، رئیس بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، نیز در این رونمایی ضمن گرامیداشتمرحوم آیت الله ری شهری، عنوان کرد: امر به معروف و نهی منکر از مباحثی است که هم سخن‌های بسیاری از آن گفته شده است و هم سخن‌های بسیاری درباره آن وجود دارد که گفته نشده است.
وی ادامه داد: در عمل بیشتر به سمت نهی از منکر و در پژوهش به سمتامر به معروفهستیم؛ یعنی حجم پژوهش‌های امر به معروف بیشتر از نهی از منکرات است در حالی که در جامعه بیشتر درگیر نهی از منکر هستیم.
این کتاب برای کسانی است که در اصل امر به معروف تردید ندارند و دوست دارند امر به معروف کنند اما در عمل خود را مؤثر و کارآمد نمی بیینند و دوست دارند در روش های خود تغییر ایجاد کنند.
وی بیان کرد: این کتاب رخنه معرفتی مهمی را رصد کرد و با توانمندی، هوشمندی و بهره گیری از معارف اهل بیت (علیهم السلام) آن را پر کرد و نشان داد چه کارهایی باید در این زمینه انجام شود.
رئیس بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی بیان کرد: از محاسن کتاب «مشق ارشاد» این است که نویسنده احساس کرده باید با روانشناسی نفوذ آشنا شود و بداند اگر امر به معروف با رویکرد روانشناسی نفوذ همراه باشد اثر بخشی بیشتری دارد.
وی اظهار کرد: اگر امر به معروف با رویکرد ارتباط شناختی باشد تأثیر بیشتری دارد؛ زیرا امر به معروف و نهی از منکر یک نوع ارتباط است، البته مراد از ارتباط، رابطه نیست؛ زیرا ارتباط با رابطه متفاوت است.
دکتر قراملکی افزود: ارتباط‌ها به چند دسته یک سویه، دو سویه، تعاملی و واکنشی تقسیم می‌شوند و گاهی ارتباط‌ها به جای انتقال پیام امر به معروف و باز داشتن از منکر خودشان اجتناب از منکر را مهیا می‌سازند و امیدوارم این نگاه تحولی در حوزه امر به معروف و نهی از منکر از گفتمان انتقال پیام به گفتمان ایجاد فعل حسن و اجتناب از فعل سیئ رخ بدهد.
وی با اشاره به اینکه بین اقدام و شیوه اقدام تمایز وجود دارد و این کتاب در تمایز موفق بوده است، بیان کرد: تفاوت بین اقدام و شیوه اقدام در آیات قرآن کریم نیز وجود دارد، برای مثال صدقه امر خیری دانسته شده است اما اگر با منت و آزار همراه باشد، ابطال می‌شود، در امر و به معروف و نهی از منکر نیز نباید به‌گونه‌ای باشد که به لجبازی منتهی شود.
دکتر قراملکی اضافه کرد: کتاب مشق ارشاد با دو کتاب «پند بیهوده» و «آیین کشور داری» در یک دوره نزدیک به هم منتشر شدند که اگر این سه کتاب به خوبی خوانده می‌شد هزینه‌های اتفاقات اخیر را متحمل نمی‌شدیم.
وی یادآور شد: در امر به معروف و نهی از منکر زوج‌های متشابه‌ای مانند صراحت و وقاحت وجود دارد که یکی شایسته و یکی ناشایسته است و در مسیر امر به معروف همیشه رهزنی می‌کنند که نشان می‌دهد مجموع تحقیقات فراوانی در حوزه امر به معروف پیش رو داریم.
امر به معروف و نهی از منکر مظلوم است
حجت الاسلام مهدی شریعت تبار مدیر گروه فقه بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، ضمن تشکر از بنیاد پژوهشگاه آستان قدس رضوی و پژوهشگاه قرآن و حدیث عنوان کرد: امروز از کار بزرگ و سترگی رونمایی شد که ان‌شاالله به دست صاحبان فکر، اندیشه و اثر گذران جامعه برسد و مورد استفاده قرار بگیرد.
وی ادامه داد: این کتاب به موضوعی پرداخته است که در عرصه‌های مختلف مانند ابواب فقهی، کلام، اخلاق، سیاست، اجتماع و... جایگاه ویژه‌ای دارد و در آیات و روایات متعدد به این امر مهم تأکید شده است و امام حسین (علیه السلام) نیز فرمودند که اگر این فریضه به درستی عملیاتی شود به برکت این فریضه همه فرایض استقامت پیدا می کنند همچنین شرع مقدس نیز به خاطر آثاری که این فریضه در جامعه می‌گذارد تأکید کرده است.
حجت الاسلام شریعت تبار با اشاره به اینکه این کتاب به موضوعی پرداخته است که اگر چه زیاد به آن پرداخته شده است اما همچنان مظلوم و غریب است و به خوبی به حق آن پرداخته نشده است، گفت: این کتاب با دو رویکرد متقاعد کردن و اثر گذاری است.
وی ادامه داد: اگر می‌خواهیم این فریضه اثر گذار و متقاعد کننده باشد و آثار زیان باری که غفلت از آن دارد از جامعه رخت بربندد و خیرات آن به جامعه سرازیر شود همه کسانی که متصدی این امر هستند هم باید خصوصیات و ویژگی‌های این کار را داشته باشند و هم شیوه‌ها و روش‌های این فریضه را فرا بگیرند.
ارتباط بین حکمرانی و علوم انسانی باید تقویت شود
حجت الاسلام و المسلمین دکتر رضا برنجکار، رئیس پژوهشگاه قرآن و حدیث در این رونمایی با بیان اینکه در رابطه با مفاهیم دینی مثل امر به معروف، صبر، گذشت و.. می‌توان سه رویکرد داشته باشیم، عنوان کرد: رویکرد سکولاریستی کاری به مفاهیم دینی ندارد و سعی می‌کند مشکلات انسان از پیش خودش حل کند اما رویکرد دوم اعتقاد دارد که سعادت انسان در مفاهیم دینی است و صرف اینکه به این مفاهیم اعتقاد داشته باشیم و عمل کنیم، کافی است و کار بیشتری لازم نیست.
وی ادامه داد: رویکرد سوم این است وقتی جامعه پیچیده می‌شود مفاهیم هم پیچیده می‌شود و نیاز به کار پژوهشی دارد و اگر بخواهیم امر به معروف را اجرا کنیم نیاز به کار کارشناسی داریم؛ این نظریه بیان می‌کند برای اینکه جامعه امروزی مفاهیم دینی را درک کند باید تبدیل به زبان همین نسل شود.
حجت الاسلام و المسلمین دکتر برنجکار اضافه کرد: برخی تصور می‌کنند که حکومت اسلامی نیز مثل سایر حکومت‌ها فقط باید نظم ایجاد کند و وظیفه ندارد انسان‌ها را به بهشت ببرد در حالی که حکومت اسلامی وظیفه دارد مفاهیم دینی را درعرصه عمل به اجرا در بیاورد.
وی بیان کرد: یکی از مشکلات اساسی کشور این است که ارتباط بین حکمرانی و علوم انسانی یا به تعبیر عام‌تر مراکز علمی و پژوهشی وجود ندارد و یا ضعیف است.
وی ادامه داد: اگر نتوانیم علوم انسانی را بر اساس مبانی دینی شکل بدهیم نمی‌توانیم زیر بنای تمدن اسلامی را ایجاد کنیم و فقط یک انقلاب سیاسی کردیم در حالی که باید انقلاب فرهنگی داشته باشیم البته مشکل دیگر این است که ارتباط مراکز پژوهشی هم با یکدیگر ضعیف است.
حجت الاسلام و المسلمین دکتر رضا برنجکار با بیان اینکه پسندیده است که فصلی با عنوان ارشاد شونده به این کتاب اضافه شود، اضافه کرد: این کتاب باید عمومی سازی و اجرایی شود و به شکل برنامه‌های عملیاتی در بیاید و کارگاه‌های آموزشی برای گروه‌هایی که درگیر امر به معروف هستند برگزار شود و اگر خودشان هم حساس نیاز نمی‌کنند باید به آنها تفهیم شود که دچار جهل مرکب هستند و تصور می‌کنند که نیاز ندارند.
مشق ارشاد باید قبل از گشت ارشاد باشد
حجت الاسلام و المسلمین دکتر عباس پسندیده، رئیس پژوهشکده اخلاق و روانسناسی نیز با اشاره به اینکه معتقد هستیم که مشق ارشاد باید قبل از گشت ارشاد باشد، عنوان کرد: بیشتر رویکردی که به امر و معروف بوده است رویکردفقهی بوده است که همین نگاه تک بعدی یکی از آسیب هایی بوده که مشکلاتی ایجاد کرده است. در حالی که امربه معروف و نهی از منکر، جنبه‌های اخلاقی، روانشناختی و جامعه شناختی دارد.
وی تأکید کرد: در پژوهشگاه قرآن و حدیث دو هدف تئوریزه کردن معارف اسلامی و عمومی سازی و انتقال آن به مردم دنبال می شود که در این اثر، چارچوب نظری مورد بررسی قرار گرفته و ان‌شاءالله اثر عمومی آن نیز تهیه خواهد شد.
دکتر پسندیده در بخش دیگری از صحبت خود بیان داشت که مخاطب امر به معروف و نهی از منکر، بيش از هر چیزی مردم دانسته شده‌اند در حالی که در درجه اول مدیران و برنامه ريزان اجتماعی باید با آن آشنا شوند تا به اصلاح رویه‌ها کمک کند.
کتاب مشق ارشاد اثری برای تغییر است
دکتر عبدالله عمادی، نویسنده کتاب مشق ارشاد، در آیین رونمایی از این کتاب ضمن تقدیر و تشکر از همه کسانی که در انتشار این اثر نقش داشتند، عنوان کرد: این آیین از دو جهت برای من مسرت بخش است اول اینکه لطف و محبت اساتید را می‌بینم که امیدوارم مورد رضایتشان باشد و دوم این که بذری که خداوند در اختیار بنده قرار داد امروز گل گرد و به بار نشست که امیدوارم قدردان آن باشم.
وی با اشاره به اینکه هر کتابی برای یک تغییر است، تصریح کرد: این کتاب برای کسانی است که در اصل امر به معروف تردید ندارند و دوست دارند امر به معروف کنند اما در عمل خود را مؤثر و کارآمد نمی بیینند و دوست دارند در روش های خود تغییر ایجاد کنند.
وی با بیان اینکه در آموزش امر به معروف درگیر دو نگاه کاهی (ساده اندیش) و کوهی (صعب اندیش) هستیم که مشق ارشاد سعی کرده است به این دو تعادل بخشد، گفت: در ماهیت امر و به معروف متقاعد سازی و اثرگذاری وجود دارد. اینکه بگوییم امر به معروف و نهی از منکر باید متقاعدکننده باشد، یک گزاره تحلیلی است چرا که امر و نهی در زبان عربی به معنای طلب و برانگیختن است بنابراین هر قول یا فعلی که وادارنده یا بازدارنده باشد را شامل می شود. اما برخی به اشتباه تصور می‌کنند که امر به معنای دستور است و امر به معروف حتما باید با ادبیات دستوری انجام شود. این ناشی از خلط زبانی عربی و فارسی است.
دکتر عمادی بیان کرد: این کتاب در شش فصل نوشته شده است که فصل اول به مفاهیم و مبانی امر به معروف، تأثیر گذاری و اقناع سازی و فصل دوم به ویژگی‌های شخصیتی و منش آمر به معروف پرداخته است. نتیجه این فصل، یک الگوی ۱۸ عاملی است که مؤلفه های اصلی آن شش خصیصه خردمندی، صداقت، اقتدار، مهرورزی، انصاف و خوش خلقی اند.
وی ادامه داد: امروزه ما باید بر اساس این مدل نیروسازی کنیم. مثلا در اتفاقات اخیر شاهدیم که جبهه کفر و ضلال چطور برای خودش آدم می خرد و می سازد تا اهدافش را پیش ببرد اما ما در این زمینه ضعف‌های زیادی داریم زیرا افراد عالم و دغدغه مند بسیاری داریم که ویژگی و توانایی این کار را ندارند و باید با نیروسازی تراز این خلأ را پر کنیم.
پژوهشگر گروه اخلاق کاربردی پژوهشکده اخلاق و روان شناسی اسلامی در ادامه به گزارش فصول بعدی کتاب پرداخت و افزود: فصل سوم وارد محتوای پیام شده است که شامل دو دسته است؛ پیام‌های پیش اقناع گر که نقش مقدمه سازی و ارتباط سازی را دارند. و پیام های اقناعی که شامل درخواست اصلی از مخاطبند.
وی بیان کرد: فصل چهارم وارد بحث شکل ارائه و لحن پیام شده است و به قالب مکتوب، سؤال و داستان و تأثیر لحن‌های خطابی و غیرخطابی، دستوری و توصیه ای، قاطعانه و طنز، توبیخی و تمنایی پرداخته است.
عمادی یادآور شد: فصل پنجم به شیوه‌های ارائه پیام هدایتگر و فصل ششم به موضوع امر به معروف در اماکن زیارتی پرداخته است و با محوریت سه مسأله حرمت شکنی، پوشش زائران و حمایت معنوی، ۱۰ امر به معروفی که خادمان و زائرین می‌توانند انجام دهند را بیان کرده است.
این پژوهشگر اضافه کرد: مقارن شدن این اثر با این ایام را به فال نیک می‌گیریم اما تأسّف دارد که چرا اول باید هزینه کنیم تا احساس نیاز به وجود بیاید. در عین حال فرصت مناسبی است که بر اساس این کار که درآمدی به ادبیات علمی امر به معروف و نهی از منکر در حیطه کارآمدی و اثربخشی است، همایش ها و دوره ها و مقالات متعددی نگاشته شود تا ادبیات غنی تری به وجود بیاید. ایشان همچنین اظهار امیدواری کرد که اقدامات ترویجی مانند تولید محتوا و تهیه متون آموزشی عمومی بتواند به تحقق هدف این اثر و تقویت حکمرانی مردمی در این زمینه بینجامد.
