پندهای الهی

شرحى کوتاه بر بخشى از حدیث قدسى و پندهاى خداوند متعالى به حضرت موسى‌(علیه السلام)،‌ گردآوری شده از مباحث اخلاقى مرحوم آیت‌الله محمدتقى مصباح یزدى

این نوشتار برگرفته از مجموعه سخنان مرحوم آیت الله مصباح یزدی است که در سال ۱۴۲۶ ه‌.‌ق در دفتر مقام معظم رهبرى در قم ایراد شده و توسط حجت‌الاسلام آقاى کریم سبحانى تدوین و نگارش یافته است.

پندهای الهی، شرحی کوتاه بر بخشی از حدیثی قدسی (یعنی گفت‌وگوی خداوند و حضرت موسی در كوه طور) است.

مؤلف با در نظر گرفتن این حدیث قدسی، ضمن اشاره به نقش آرزوهای طولانی در قساوت و تاریكی قلب، با بیان آرزوهای مفید و نكوهیده، و نیز اشاره به حكمت پیروی از دستورات الاهی با بیان محبت و غضب خداوند، به توضیح و تشریح ویژگی‌های حیات مطلوب قلب و ضرورت زدودن زنگار سرمستی از دل با خشیت الاهی پرداخته‌اند.

ایشان هم‌چنین با اشاره به شهرت‌گریزی و ساده‌زیستی به‌عنوان دو ویژگی دوستان خدا، و با اشاره به احساس خردی و كوچكی در برابر خداوند، از ضرورت اعتقاد به توحید و حاكمیت خداوند در عالم سخن رانده‌اند.

در ادامه این نوشتار با توجه به توصیه خداوند به حضرت موسی، سازوكارهای اساسی روابط اجتماعی در سخن خداوند شرح داده شده و شرایط اساسی معاشرت با مردم، حد و مرز ارتباط با دیگران و تأثیر نامطلوب معاشرت با ناهلان بررسی و گوشزد شده است. در بخشی دیگر از این كتاب، بازتاب اعتقاد و ارتباط با خدا و بندگی او، دستاوردهای ذكر در سخن خداوند و نیز نقش تربیتی ترس از خداوند در رفتار انسان تشریح و تبیین شده است.

ارتباط با خدا در قرآن و روایات، مراتب ذكر و اطمینان به خداوند، بازتاب باور بندگی خداوند در رفتار انسان، پرستش و بهره‌مندی از رحمت خاص الاهی، مراحل و ثمرة ارتباط با خداوند، نكوهش درخواست از غیر خداوند، از جمله سرفصل‌هایی است كه حضرت استاد با عنایت به گفت‌وگوی خداوند و حضرت موسی(ع) به شرح و توضیح آن پرداخته‌اند.

برگی از کتاب:

بخشى از روایاتى که از طریق اهل‌بیت‌(علیهم السلام) به ما رسیده، احادیث قدسى است که خداوند بر قلب برخى از پیامبران القا کرده است. قسمتى از آن احادیث، مربوط به حضرت موسى‌(علیه السلام) است که هنگام حضور آن حضرت در کوه طور، خداوند خطاب به ایشان بیان فرموده است. از زمره آن احادیث قدسى، گفتوگویى است که بین خداوند و حضرت موسى‌(علیه السلام) صورت پذیرفته و ما بخشى از آن را محور مباحث خویش قرار مى‌دهیم.

إِنَّ مُوسَى‌(علیه السلام) نَاجَاهُ اللهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى فَقَالَ لَهُ فِی مُنَاجَاتِهِ: يَا مُوسَى لاَ يَطُولُ [لاَ تُطَوِّل] فِی الدُّنْيَا أَمَلُكَ [أَمَلَک]فَيَقْسُوَ لِذَلِكَ قَلْبُكَ وَقَاسِی الْقَلْبِ مِنِّی بَعِیدٌ. يَا مُوسَى كُنْ كَمَسَرَّتِی فِیكَ فَإِنَّ مَسَرَّتِی أَنْ أُطَاعَ فَلاَ أُعْصَى؛
خداوند به گفتوگو و نجوا با حضرت موسى‌(علیه السلام. پرداخت و خطاب به آن حضرت فرمود: در دنیا آرزوى دراز و طولانى نداشته باش قلبت قساوت یابد. کسى که قلبش سخت و قساوت‌زده است، از من دور مى‌باشد. اى موسى! تو بسان سُرور و خوشنودى من باش (یعنى مرا خوشنود ساز). همانا خوشنودى من در اطاعت و پیروى از من و پرهیز از معصیت من است(۱)

گرچه همه پیامبران از عنایات ویژه خداوند برخوردار بودند و به دلیل نایل گشتن به عالى‌ترین کمالات الاهى، سرآمد بندگان خدا به شمار مى‌آمدند، اما هر یک از آن‌ها در مقایسه با دیگر پیامبران نیز از خصوصیت و امتیاز ویژه‌اى برخوردار شدند که بدان معروف گردیدند. در این بین، حضرت موسى‌(علیه السلام) به مقام «کلیم‌اللهى» اختصاص یافت. او در کوه طور سخن خداوند را مى‌شنید و بر این اساس از وى در آموزه‌هاى دینى و وحیانى با عنوان «هم‌سخن خداوند» یاد شده است:

وَكَلَّمَ اللهُ مُوسى تَكْلِیماً؛(۲)و خدا با موسى آشکارا سخن گفت.

آن پیامبر بلندمرتبه، به مقام و منزلتى ره یافت که در خلوتِ با معبود در کوه طور، مخاطب نجوا و رازهاى پروردگار گردید و در طلیعه یکى از گفتوگوهاى خصوصى و نجواهاى الاهى، خداوند از او مى‌خواهد خاطر خویش را به آرزوهاى طولانى نیالاید که باعث قساوت قلب و در نتیجه محروم گشتن از جوار و رحمت الاهى مى‌گردد.

فهرست مطالب کتاب:

جلسه اول: جلوه اطاعت از خدا و فرجام آرزوهاى طولانى
جلسه دوم: حیات قلب و ویژگى‌هاى دوستان خدا در سخن خداوند
جلسه سوم: بازتاب اعتقاد به حاكمیت و تدبیر الاهى
جلسه چهارم: ساز و كارهاى اساسى روابط اجتماعى در سخن خداوند
جلسه پنجم: ارتباط با خدا، دنیاخواهى و بنده‌نوازى در سخن خداوند
جلسه ششم: دستاورد ذكر در سخن خداوند
جلسه هفتم: جلوه‌هاى رفتارى بندگى خدا و اعتقاد به توحید
جلسه هشتم: مفهوم و ضرورت ترس از خدا
جلسه نهم: ارتباط با خداوند و عدم درخواست از دیگران

۱)تحف العقول عن آل الرسول، ص ۴۹۶ ـ ۴۹۰.
۲)نساء (۴)، ۱۶۴.